Onze derde editie van de Alternatieve Vlaamse Publieksprijs zit erop. Voor deze Vlaamse variant van de NS Publieksprijs kon gestemd worden van 20 oktober tot 17 november, en dat binnen de categorie bestverkochte romans, en bestverkochte thrillers.

De winnaar van de NS Publieksprijs 2021 is op 17 november bekendgemaakt. Ik ga leven van Lale Gül is de gelukkige geworden. Tijd om ook de Vlaamse winnaars bekend te maken.

Geen trendbreuk

Vorig jaar deden de enthousiaste reacties me plezier, maar had ik op meer stemmers gehoopt. Het was afwachten of daar de derde keer – want dat is toch de goede keer, zegt het spreekwoord – beterschap in zou komen.

Het initiatief heeft in ieder geval nieuwe stemmers aangetrokken. Ik denk dat ruim de helft nooit eerder stemde. Maar net als vorig jaar valt op dat een aantal stemmers van vorig jaar dit jaar niet opnieuw stemde. Dat vind ik spijtig, maar ik heb geen idee of ik daar zelf veel aan kan veranderen omdat ik niet weet waarom dat zo is. Misschien wekt het concept of de formule niet genoeg interesse? Misschien wordt onze spot te weinig bekeken (je ziet op Hebban geen bezoekersaantallen voor een artikel dus of iets veel gelezen wordt of niet, daar heb je geen idee van)? Misschien zitten de kopers van al die bestverkochte Vlaamse boeken niet op Hebban (die hebben daar geen tijd voor want die zitten te lezen)? Of uitgebreider: misschien zitten er gewoon maar weinig Vlamingen op Hebban? In ieder geval is het aantal stemmers licht gestegen maar van een trendbreuk kunnen we niet echt spreken.

Hoe dan ook, in de categorie “literatuur” hebben we zes stemmers meer dan vorig jaar, en dat is positief. In de categorie “spanning” verloren we dan weer twee stemmers. Kleine aantallen, maar op een totaal van nog geen twintig stemmers heeft dat belang. Elk jaar stemmen opvallend meer mensen op literatuur dan op thrillers. Dat is gek omdat er altijd meer Vlaamse thrillers in een top 30/50/100 te vinden zijn dan Vlaamse romans. Maar toch zag ik dit jaar iets van een tanend enthousiasme voor thrillers terug in die toplijsten. Spannende boeken hielden het gemiddeld minder lang uit dan de voorgaande jaren. Romans blijven daar soms wel een heel jaar of langer instaan, en dat was ook dit jaar zo. Een spannend boek piekt altijd enkele maanden en dan is het over. Vorig jaar slaagde Johan Op de Beeck erin een halfjaar lang in die lijst te blijven, maar dit jaar is de langst genoteerde Carpe Diem van Luc Deflo, dat het al met al maar drie maanden uithield.

Gelet op het Vlaamse karakter van deze AVP, zijn het voornamelijk Vlamingen die stemmen. Dat is nog altijd zo, maar voor het eerst stemden toch meerdere Nederlanders mee, wat natuurlijk bijzonder fijn is (en die ik bij deze nog een keer extra wil bedanken). Want afgezien van een speels antwoord te willen bieden op de NS Publieksprijs, willen Joke en ik toch ook graag de Vlaamse literatuur onder de aandacht brengen. Wij Vlamingen zijn heel slecht in zelfpromotie en heel goed in het minimaliseren van onze prestaties, maar er worden echt wel verdomd goeie boeken geschreven bij ons!

Literatuur

Net als vorig jaar stonden de beide shortlists in willekeurige volgorde in het artikel. En nog zoals vorig jaar vang ik aan met jullie te laten zien hoe de zes boeken in werkelijkheid verkocht hebben.

Het getal voor elk boek zegt hoeveel punten het boek gehaald heeft, waarbij er wekelijks maximum 100 punten te verdienen waren voor wie op nummer 1 stond. Nummer 2 in de top 100 van bestverkochte boeken kreeg 99 punten, en zo verder. De punten liggen lager dan vorig jaar omdat ik sinds januari wat zoekende was naar een goede manier om die top 100 samen te stellen en vooral voor de eerste maanden van het jaar geen cijfers had. Daarover konden jullie alles vorige keer lezen. Het is dus niet zo dat de boeken gemiddeld minder hoog genoteerd stonden of dat de boekverkoop ingestort is. Integendeel, want naar verluidt hebben de Vlaamse boekhandels – die in tegenstelling tot in Nederland nooit gesloten waren – heel goed verkocht omdat Vlamingen massaal aan het pandemielezen gegaan zijn. Als media woorden als “massaal” gebruiken, dan weten we dat ze “massaal” overdrijven, maar dat er wel meer gelezen is geworden, zal vast wel kloppen.

Dat Lize Spit uiteindelijk de best verkopende auteur was, verwondert vast niemand. Zoals ik vorige keer al schreef, begon zelfs Het smelt weer stevig te verkopen en haalde bijna het nummer zes van de shortlist in. Met 398 punten is het verschil met Georges & Rita nog groot, maar het is wel het best verkochte boek na de zes shortlisters.

Niet alleen verkocht Spit het beste, ook op het vlak van waardering wist zij blijkbaar veel lezers te overtuigen, want toen alle stemmen geteld waren, bleek Ik ben er niet eenzaam bovenaan te staan. Zij mag zich dus winnaar van de AVP 2021 in de categorie literatuur noemen!

Maar het is heel lang spannend gebleven. Spit en Stefan Hertmans hebben vanaf dag één haasje-over gespeeld met elkaar – een spelletje dat Spit volgens mij met Rob van Essen behoort te spelen :-) – en dat zijn ze blijven doen tot aan het eind van deze stemming. De laatste punten die de afgelopen dagen nog binnensijpelden (je hebt vroege stemmers en late stemmers en daartussen wordt er amper gestemd), zorgden ervoor dat Ik ben er niet in extremis nog een laatste keer over De opgang sprong en het felbegeerde goud binnenhaalde.

Het is ook opvallend dat de grote meerderheid van de stemmers minstens één van deze twee haasje-over-boeken in zijn/haar lijstje staan had. Wie zichzelf herkent als iemand die op geen van beide boeken stemde: jullie zijn een ras apart!

Er werd ook – want dat mocht uiteraard – gestemd op andere boeken dan de zes genomineerde. Anders dan andere jaren gebeurde dat zelfs vrij frequent. Omdat niemand dat van elkaar weet, halen deze boeken het niet van deze uit de shortlist, maar het mag gezegd dat Oogst van Sien Volders van meerdere mensen punten kreeg en dat zelfs in die mate dat het boek zich op een vijfde plaats wist te wurmen. Tot op de voorlaatste dag was dat zelfs een vierde plaats, maar een van de lastminutestemmers wist daar toch nog verandering in te brengen.

Spanning

Het verschil tussen op de shortlist komen en de AVP effectief winnen, is waardering. Wie op de shortlist staat, wist veel mensen te overtuigen het boek te kopen. Maar dat het bestverkochte boek niet noodzakelijk ook het best gewaardeerd wordt, zien we al twee jaar na elkaar. Jo Claes won de AVP tweemaal na elkaar, maar was nog nooit de bestverkopende auteur. En zoals onderstaande lijst laat zien, is dat alweer niet zo. Het zijn twee ondertussen overleden auteurs die bovenaan staan en ons zo nog even langer herinneren aan wat ze hebben nagelaten.

Ook hier liggen de punten uiteraard een stuk lager dan vorig jaar om dezelfde reden als hierboven. Het is voor het eerst dat Luc Deflo beter scoort dan Pieter Aspe. Het lijkt mij als zwanenzang ook niet meer dan gepast. En Pieter Aspe vinden we hier ongetwijfeld volgend jaar opnieuw terug met zíjn allerlaatste boek. Dat staat op dit ogenblik al wekenlang onafgebroken op de eerste plaats van de verkooplijsten bij alle verkopers die ik wekelijks “frequenteer” om mijn cijfers op te halen.

Maar liefst de helft van de boeken uit de shortlist kreeg van niemand punten. Ademloos was een van deze boeken, maar wat grappig is, is dat wel een ander boek van Anja Feliers punten kreeg, en dat was Huid tegen huid.

Verder gebeurde hier weinig spectaculairs. Weinig hazensprongen bijvoorbeeld, zoals bij literatuur. Het werd al snel duidelijk wie de winnaar zou worden, want dat boek kreeg van meer dan de helft van de stemmers punten. Zijn boeken worden blijvend hoog gewaardeerd, en zodoende scoort Jo Claes een overtuigende hattrick. Voor het derde jaar op rij wint hij deze AVP.

Hebban Thrillerprijs-winnaar Toni Coppers komt enigszins in de buurt en haalt bij ons zilver binnen. Zei ik daarnet dat er weinig spectaculairs gebeurde? Misschien is dat toch niet helemaal waar, want de bronzen medaille gaat naar een boek dat niet op de shortlist stond en dat is Sneeuwspoor van Rudy Morren. Als je weet dat dat boek in de lijst van bestverkochte boeken pas op de vijftiende plaats terug te vinden is, dan is dat een vermeldenswaardige prestatie. Ik ben dan ook benieuwd of we het nieuwe boek van Morren hier volgend jaar terug gaan zien.

De toekomst

Joke en ik zullen onze spot blijven gebruiken om Vlaamse boeken te promoten (en natuurlijk ook andere boeken en thema’s). Hoe meer we daarmee bezig zijn, hoe meer we ervan overtuigd zijn dat Vlaamse literatuur veel te bieden heeft waarvan te weinig mensen op de hoogte zijn. Het steentje dat wij bijdragen, hoe petieterig ook, kan de berg alleen maar helpen groeien.

Zelf worstel ik met de relevantie van deze AVP – of toch de vorm ervan – aangezien het niet lukt om hem echt te laten groeien. Als ik de NS Publieksprijs naar de kroon wil stoten, heb ik met het huidige groeitempo nog wat werk voor de boeg. ;-) Omdat ik niet weet of het aan het format ligt, of omdat Vlamingen de weg naar Hebban gewoon niet vinden en Nederlanders onterecht amper Vlaams lezen, weet ik ook niet of ik hier wel iets aan kan doen. Ik heb wel wat ideetjes maar meningen en suggesties zijn uiteraard welkom. Als je hier iets over te zeggen hebt, doe dat dan zeker in een reactie onderaan.

De stemmers bedank ik voor hun stem, de bezoekers voor hun bezoek, de enthousiaste reageerders voor hun enthousiaste reacties, en hopelijk blijven jullie onze spot even enthousiast volgen!