Een winnaar van de NS Publieksprijs 2022 is er deze keer niet, na de ontdekking van een grootschalige poging tot fraude. De Alternatieve Vlaamse Publieksprijs is zo kleinschalig dat wij daar geen last van hebben. Wij delen dus zoals de voorbije jaren gewoon weer onze twee gegeerde trofeeën uit.

-- door Marvin --

Een andere aanpak

Even recapituleren wat in voorgaande artikelen stond: De voorgaande jaren verzamelde ik verkoopcijfers en haalde daaruit de zes best verkopende boeken voor de categorieën literatuur en spanning. Enthousiaste reacties, maar weinig stemmers want opvallend weinig lezers gaven aan een van de (twee keer) zes boeken te hebben gelezen. Het ontbreken van makkelijk te vergaren verkoopcijfers deed mij uitkijken naar een andere manier die minder arbeidsintensief was (voor mezelf, uiteraard). Door meteen alle nieuw verschenen boeken in beide genoemde categorieën in twee lange lijsten te stoppen, lukte me dat. Waar ik ook op hoopte was dat meer mensen een aantal van de boeken zouden hebben gelezen. Het aantal boeken verveertienvoudigde immers. Meer mensen die een reden hadden om te stemmen, zo dacht ik. Vast ook meer verspreid liggende punten en een minder afgetekende winnaar. Maar hoe dan ook meer stemmers.

Of ik goed geredeneerd had, lezen jullie onderaan. Eerst reiken we de gouden, zilveren en bronzen plakken uit.

In de categorie literatuur

Van de 105 boeken waarop kon gestemd worden, konden uiteindelijk 23 stuks ook daadwerkelijk stemmen veroveren. Hierbij 11 vrouwelijke solo-auteurs, een duo bestaande uit een man en een vrouw, en dan nog 10 mannelijke auteurs (want een iemand kreeg met twee boeken stemmen). Sommige boeken wisten maar één lezer te bekoren, andere uiteraard meerdere lezers. In theorie is het perfect mogelijk dat vijf lezers eenzelfde boek 1 punt geven, en dat een ander boek van maar één lezer 6 punten krijgt, waardoor dat andere boek toch hoger scoort. In de praktijk is dat ook gebeurd, maar niet zo extreem als ik het hier voorstel. Zo kreeg Limonade met pulp van Niels Van Droogenbroeck van meerdere stemmers punten, maar nooit erg veel, zodat het zich toch niet kon meten met andere boeken die door minder lezers werden genoemd maar wel steevast hoge punten ontvingen. Het is iets om over na te denken. Tot nu toe telde ik gewoon de punten op, maar wat vinden jullie: zou het aantal stemmers, los van de waardering, een groter belang moeten krijgen, en zo ja, hoe dan?

In het begin kon het nog alle kanten uit. De eerste stemmers kozen bijna allemaal unieke boeken die niemand anders al had gekozen. Louis Van Dievel was met Witte oren de enige die al vrij vroeg twee stemmers achter zich wist te scharen en zo eventjes alleen op de eerste plaats stond. Maar na enige tijd begon een aantal favorieten zich toch af te scheiden. Hoewel tot op het allerlaatst nieuwe boeken stemmen kregen, wisten sommige boeken alsmaar meer stemmers te bekoren. Eén boek ging steeds verder op de andere uitlopen en eindigt met bijna dubbel zoveel punten als het tweede. Vanzelfsprekend wil dat zeggen dat het boek van velen stemmen kreeg. Geen enkel ander boek werd door zovelen van jullie vermeld. Maar wat meer is, is dat iedereen die het nomineerde, het vijf of zes punten gaf, nooit minder. Het moet wel betekenen dat het indruk nagelaten heeft.

De winnaar in de categorie literatuur is dan ook overtuigend geworden:

Voor het zilver en brons is door vier boeken tot op het eind gestreden. De onderlinge strijd werd beslecht met het kleinste verschil (voor wie in de lagere school niet goed heeft opgelet: dat is 1 punt). Het zilveren schavotje wordt ingenomen door:

Op het bronzen schavotje vinden we terug:

In de categorie spannende boeken

Hier hadden we de keuze uit 58 boeken. Andere jaren stonden in de shortlist van zes steevast twee boeken van Pieter Aspe, twee van Deflo, eentje van Coppers en dan nog de buitenstaander van dat jaar. Het overlijden van twee van deze auteurs, en het opnemen van alle thrillers in plaats van alleen de bestverkopende, gooide die zekerheid meteen op de schop. Het is passend bij de categorie dat het met spanning afwachten was hoe de lezers zouden stemmen.

19 verschillende thrillers wisten punten te bemachtigen en dat waren 15 mannen en 4 vrouwen. Hier geen drie boeken die snel vooruit gingen lopen op de rest, maar slechts twee. Ze bleven dicht bij elkaar liggen, wat spannend was om te volgen, maar ook wat betreft de derde plaats was het heel spannend, want een week voor het einde stonden nog altijd drie boeken op een ex aequo. De voorlaatste stemmer gaf uiteindelijk de doorslag door nog een punt uit te delen aan een van deze drie boeken. Jullie konden dat natuurlijk niet volgen, maar ik heb het zien gebeuren en vond het spannender en vooral ook interessanter dan wat er dagelijks op tv vertoond wordt. Wat wil een mens eigenlijk nog meer dan dat het stemmen op spannende boeken zelf een thriller is?

De twee boeken die streden voor de eerste prijs, kregen van veel mensen punten. Een echte lijn valt er verder niet in te trekken. Sommige stemmers lazen beide boeken en verkozen soms het ene, soms het andere boek. Anders stemmers lazen slechts een van deze boeken en de plaats die ze het dan toebedeelden, varieert enorm tussen een eerste en een vijfde plaats. Maar nooit een zesde plaats! De winnaar werd uiteindelijk het boek dat door maar liefst driekwart van de stemmers gelezen werd:

Het boek op de tweede plaats kon zich lang meten met de winnaar. De winnaar heeft van meet af aan bovenaan gestaan en heeft die plaats op geen enkel moment afgestaan, maar het nummer twee kroop alsmaar dichterbij, tot het verschil nog maar twee punten meer bedroeg. Daarna is Het mollenfeest toch weer gaan uitlopen. Maar zie, het nummer twee trok nog een eindspurt en strandde alweer op maar twee punten. Dat nummer twee, dat ook onderwerp is geweest van een bijzonder succesvolle leesclub op Hebban, is uiteindelijk geworden:

Zoals ik al zei bleven drie boeken samen op de derde plaats staan tot de voorlaatste stemmer daar anders over besliste. Die drie boeken waren De upgrade (Steven Van Belleghem), Jacht (Toni Coppers) en Het bloed van de zwaan (Hugo Luijten). Maar die voorlaatste stemmer besliste uiteindelijk met één zuinig puntje toch in het voordeel van:

Gefeliciteerd aan de beide winnaars en de bijna-winnaars!

Enkele kleine observaties

Hoewel je per categorie tot maximum zes boeken mocht benoemen, heeft maar een derde van de stemmers dat ook gedaan. Alle anderen stemden op minder dan zes boeken per categorie. In de meeste gevallen betekent dit dat deze stemmers geen zes Vlaamse boeken in die categorie gelezen hebben, wat ook vaak in de e-mail werd aangegeven.

Dat wil niet zeggen dat er niet méér Vlaams gelezen werd. Non-fictie doen we niet bijvoorbeeld, en verkoopt in Vlaanderen vrij goed. Of we lezen uitgesteld boeken die al eerder verschenen. Doe ik zelf ook omdat nieuwe boeken gewoon veel geld kosten en volgend jaar al wat minder. Maar wie volgend jaar graag wil meestemmen weet dus wat gedaan: koop eens een nieuw Vlaams fictieboek, of plunder je bibliotheek. Maar lees in ieder geval iets dat Vlaams is en van na 30 juni 2022!

Het valt op dat een top zes vaker voorkomt bij de lezers van spannende boeken. Je hebt ook vaker mensen die wel spannende boeken lezen maar geen literatuur, dan dat je mensen hebt die uitsluitend literatuur lezen. Lezers van literatuur schijnen iets meer open te staan voor andere genres. Lezers van thrillers blijven hun genre vaker trouw. De populariteit van thrillers onderschrijft dat uiteraard alleen maar. Wie volgend jaar mee wil doen met de ‘lees eens wat anders’-actie op Hebban, en zich door deze paragraaf aangesproken voelt, weet wat hem (genderneutraal uiteraard) te doen staat: lees gewoon een boek uit die andere Vlaamse categorie en stem volgend jaar mee(r).

Werden de verwachtingen ingelost?

De vraag of de laureaten ook diegenen waren die jullie verwacht hadden, zullen jullie zelf moeten beantwoorden. Laat het weten! Hier wil ik het kort even hebben over mijn verwachtingen.

Wie de reacties op het voorgaande artikel een beetje gevolgd heeft, viel het misschien op hoeveel lezers daarin zeiden dat ze dit jaar geen enkel Vlaams boek gelezen hadden en dat ze daarom dit jaar niet konden stemmen. Aan de keuzemogelijkheid kan het niet liggen, en aan de kwaliteit al evenmin, dus ik vraag me wel af waarom het Vlaamse boek het precies dit jaar lijkt te hebben moeten afleggen tegen … ja, waartegen eigenlijk? Misschien is dat wel een vraag waarop jullie een antwoord hebben. Waarom geen Vlaams boek dit jaar, en wat dan wel in plaats daarvan? Laat het dan vooral weten in een reactie.

Dat de andere aanpak tot meer stemmers zou leiden, werd dus helaas niet waargemaakt, tenminste toch niet voor wat literatuur betreft. We motiveerden ongeveer twee derden van het aantal stemmers van vorig jaar. Bij de spannende boeken lijkt de grotere keuze wel tot meer stemmers te leiden met een heuse verdubbeling zelfs. Maar in beide gevallen gaat het nog altijd niet om grote getallen. Het is nog nooit gelukt om 20 mensen mensen ertoe te bewegen hun stem uit te brengen. We blijven er altijd net onder hangen. De nieuwe aanpak heeft daar niets aan veranderd. Er is een harde kern van mensen die elk jaar stemt, en dan heb je mensen die soms wel, soms niet stemmen. Elk jaar komen er nieuwe namen bij, maar elk jaar zijn er ook enkele namen verdwenen.

Hoe dan ook, ik ben al diegenen die hun stem uitbrachten dankbaar. Alle beetjes helpen de promotie van het Vlaamse boek. Hopelijk zijn jullie er volgend jaar opnieuw bij! Wat ik al kan verklappen: als de huidige tendens zich verderzet, zal het lijstje boeken om uit te kiezen een pak langer zijn dan dit jaar. Ondanks economisch moeilijke tijden, wordt er momenteel enorm veel fictie gepubliceerd. Als lezers kunnen we die keuze alleen maar toejuichen.