-- door Marvin --

Een beetje inleiding

Wie houdt van speculatieve fictie (fantasy, sciencefiction en horror dus), heeft het steeds lastiger om in onze eigen taal te lezen. Er worden alsmaar minder nieuwe boeken vertaald. De grote hap gaat naar heruitgaven van eerder vertaalde boeken en naar YA. Slechts een handvol auteurs kan nog rekenen op een uitgeverij die ze wil vertalen: Stephen King, Terry Goodkind, George R.R. Martin, Robin Hobb, … Wat opvalt is dat het aanbod grotendeels uit fantasy bestaat. Horror is een niche geworden en de sciencefictionfanaat komt al helemaal niet aan zijn (m/v/x :-) ) trekken. Als ik alleen kijk naar vertaalde sciencefiction, dan beperken mijn aanwinsten van het jaar 2019 zich tot twee stuks, te weten Donkere nacht van S.K. Vaugh en Wat er van ons verwacht wordt van Ted Chiang. Voor 2020 staat de teller nog steeds op nul.

In 2019 en 2020 samen las ik zo’n 75 fantasy-, sciencefiction- en horrorboeken. Veel van oorsprong Engelstalig werk, maar ook boeken uit andere landen waarvan ik dan de Engelse vertaling kocht, bijvoorbeeld omdat ik het Anderlands niet machtig ben. Ik las natuurlijk ook een aantal van origine Nederlandstalige boeken. Nederfantasy, zoals alles in het speculatieve genre dat van oorsprong Nederlandstalig is, genoemd wordt, is in het fantasyboekenheelal gelukkig niet één groot zwart gat waaruit geen ontsnappen meer mogelijk is. Aan de waarnemingshorizon ontwaren we wel degelijk een aantal opvallende lichtpuntjes. Maar je moet een sterke telescoop hebben want het is niet altijd even makkelijk om nederfantasy in de boekhandel te vinden. (Het is vanuit mijn woonplaats al niet eenvoudig om een binnen redelijke tijd bereikbare boekhandel te vinden, maar dat is een ander verhaal.) De meeste algemene boekhandels kennen niet eens het verschil tussen de genres en plaatsen hun beperkte aanbod aan fantasy gemakshalve ook nog een keer bij YA. Stephen King vind je vaak bij de thrillers, wat ik nog wel kan begrijpen. Dat Merel van de Scifi & Fantasy Club een lijst heeft geplaatst met nederfantasy, is een mooi initiatief zodat liefhebbers daaruit alvast inspiratie kunnen halen om de boekverkoper mee om de oren te slaan. Anderzijds is het ook wel veelzeggend dat dit initiatief nodig is. Lokale boekhandels steunen vind ik een mooi initiatief, maar nederfantasy koop ik noodzakelijkerwijs dan ook vaak online.

Ik koop nieuwe boeken bijna altijd in bulk: een tiental tegelijk, deze dan allemaal uitlezen, en dan pas weer een nieuwe aankoop. Geen stapels ongelezen boeken voor mij, daar kan ik absoluut niet tegen. Als ik weer een stapel koop, probeer ik ook elke keer enkele van oorsprong Nederlandstalige werken mee te nemen. Eerder dit jaar, toen pandemische virussen nog alleen uit de hoofden van schrijvers kwamen, kocht ik zo de vijfdelige boekenserie ‘De Zwijgende Aarde’.

Het project

De Zwijgende Aarde is een project dat uit vijf boeken bestaat die door zes schrijvers werden geschreven. De dikte ervan varieert van 150 tot 230 bladzijden. Ze zijn dus geen van alle erg dik, maar samen heb je na het lezen ervan wel iets meer dan 900 bladzijden verwerkt.

In vier van de vijf boeken staat een dankwoord en daar haal je wel wat informatie uit betreffende dit project. Jasper Polane, recent nog winnaar van de jaarlijkse Edge-Zero wedstrijd met het korte verhaal Witruimte, en de man achter uitgeverij Quasis die de reeks in 2019 uitgaf, is de initiatiefnemer, zo blijkt uit het dankwoord van Jorrit De Klerk in het eerste boek. Hij nodigde nog zes andere auteurs uit om te brainstormen over dit project. Ja, zes, want ook Roderick Leeuwenhart, de schurk die met zijn aanzet tot Verhalenwevers – Houten hart maar liefst 18 andere auteurs, 2 redacteurs en een heleboel lezers maandenlang bezighield, was aanwezig bij de eerste sessie, ook al schreef hij zelf geen boek. Johan Klein Haneveld laat in zijn dankwoord vallen dat Polane er altijd de moed inhield, ook toen een van de auteurs ermee ophield. Kunnen we daaruit afleiden dat er oorspronkelijk ook een boek van Roderick Leeuwenhart op het programma stond? Misschien, en dan is het natuurlijk jammer dat dat er niet gekomen is. Ik denk namelijk dat het universum dat deze dames en heren samen geschapen hebben, ruimte biedt voor nog meer verhalen.

Voor de volledigheid vermeld ik nog even dat Jorrit, Jasper en Johan – de drie Jusketiers :-) – nog versterking kregen van Mara van Ness, Django Mathijsen en Anaïd Haen.

Het universum

Zoals Klein Haneveld nog meegeeft, is het bijzondere aan dit project dat de meeste auteurs binnen het fantastieke genre voornamelijk fantasy schrijven, terwijl dit een scifiproject is. Om dan meteen een heel universum uit te denken waarbinnen elke auteur kan schitteren, daar is vast wel wat denk- en praatwerk aan voorafgegaan. Het universum in kwestie heeft zich nog niet tot buiten ons zonnestelsel uitgebreid, maar er is al bewoning op de maan, op Mars, op manen van Jupiter en Saturnus, en op een aantal planetoïden zoals Vesta. We situeren ons aan het begin van de 24ste eeuw en in de tijd tussen nu en dan, heeft zich op aarde een heuse revolutie voltrokken. Er wordt af en toe iets over deze gebeurtenissen losgelaten, maar ook weer niet echt veel. Wel komen we snel te weten dat Nederland als een feniks uit de as herrezen is en min of meer de belangrijkste speler in het menselijke heelal is geworden. Leeuwarden is een belangrijke plaats, Eindhoven ook want daar bevindt zich nu een Interplanetair Missie Controle Centrum, en er is de VAHA, de Vrije Algemene Handelsorganisatie Aarde. Wat de VAHA precies allemaal inhoudt, wordt altijd een beetje vaag gehouden, maar het deed mij vaak denken aan de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Ze hebben een eigen vloot waarmee ze het zonnestelsel controleren, doen onder andere aan mijnbouw en onderzoek, en hebben een eigen gewapende ordedienst. Ergens in Revolte wordt ook wel een keer de link tussen VAHA en VOC gelegd trouwens. Wat de VAHA ook nog heeft, is Michelle Dijon. Zij is de slechterik die in bijna elk boek een rol speelt.

Het grote verhaal

De serie draait om de Zwijging. De aarde, het machtscentrum van waaruit zowat alles gecontroleerd wordt, lijkt van het ene op het andere moment dood. Communicatie van en naar de planeet is plots volledig onmogelijk. Ook transport vanaf de aarde valt helemaal stil. Niemand die weet wat er aan de hand is. De Zwijging brengt heel wat mensen in de problemen, niet in het minst wetenschapster Michelle Dijon. Zij doet onderzoek naar nanotechnologie die mensen aanpasbaar moet maken aan hun omgeving (in plaats van omgekeerd). Het onderzoek is omstreden en Dijon gaat hiervoor letterlijk over lijken, geruggensteund door de VAHA. Maar door de Zwijging zit de VAHA nu zelf gevangen op aarde en kan deze haar niet meer beschermen. Na een opstand wordt ze een voortvluchtige crimineel voor wie het doel de middelen heiligt.

Om het fijne hiervan te weten, moet je natuurlijk de boeken lezen. Wat de auteurs hiermee gedaan hebben, is heel verschillend. Elk boek is natuurlijk sciencefiction, maar verder leggen ze allen eigen accenten en bieden ze binnen dit grote verhaal een eigen plot aan met een beperktere reikwijdte maar meer detail. Revolte is een space opera, Roest een thriller, Titanium feelgood, Tweeleed is een toekomstroman en de afsluiter IJsbreker is een avonturenroman.

Wat ik nu van de serie als geheel en van de afzonderlijke boeken vind, daarover breng ik morgen en overmorgen verslag uit zodat het geheel leesbaar blijft. Waar ik ondertussen benieuwd naar ben is of je met kennis van het grote verhaal, zonder dat je verder weet waar elk boek specifiek over gaat, geneigd bent de serie nader te bekijken? Ik hoor het graag!

(Ere wie ere toekomt ook: de mooie tekening halverwege dit artikel werd door Adinda Volkers gemaakt voor de PDF-versie van Houten Hart.)