Na een inleiding en de bespreking van het eerste boekdeel in het eerste artikel, volgen dit keer een novelle en de volgende twee volwaardige delen.

-- door Marvin --

De Kleine Zusters van Eluria (De Donkere Toren 0.5; 65 blz.)

Op deze plaats hoor ik eigenlijk deel twee, Het teken van drie, te bespreken. Na een hernieuwde kennismaking met Roland en Jake popelde ik ook om opnieuw Eddie, Susannah en natuurlijk Oy, de brabbeldas, te ontmoeten. Maar ik besloot toch om eerst De Kleine Zusters van Eluria te herlezen uit mijn exemplaar van de verhalenbundel Alles is eventueel, zodat mijn bespreking enigszins aansluit bij de nieuwe versie van de sage.

Met zijn 65 pagina’s is het verhaal te lang om nog kortverhaal genoemd te kunnen worden. Het leunt dichter aan bij een novelle en in de Angelsaksische wereld was het dan ook een tijdlang als afzonderlijk boekje verkrijgbaar. King schreef dit verhaal eind jaren ‘90 voor een anthologie, Legends, waarin hij en nog een resem andere groten een verhaal plaatsten. In 2002, toen hij net klaar was met Wolven van de Calla, werd het verhaal van een voorwoord voorzien en in de verhalenbundel Alles is eventueel opgenomen. Het is volledig alleenstaand te lezen zonder dat je iets van De Donkere Toren af hoeft te weten. Dat het in de herziene versie vooraan in het boek zit, bevestigt dat ook. Het is zelfs niet noodzakelijk een Donkere Torenverhaal. King heeft van Roland het hoofdpersonage gemaakt en enkele typische Donkere Torendingen toegevoegd, zoals ka, trage mutanten, wat herinneringen aan vroeger, enz. Maar zonder dat had het verhaal ook prima gewerkt. Het is goed dat King het toch in het universum van De Donkere Toren heeft geplaatst, want het voegt echt wel iets toe aan de grote sage, iets waarvan ik bijvoorbeeld niet meteen overtuigd was bij De wind door het sleutelgat, waarover later meer. Maar verder is het onversneden horror, vijf sterren meer dan waard.

Het teken van drie (De Donkere Toren 2; 413 blz.)

In Het teken van drie volgen we uiteraard nog steeds Roland, die weer alleen is en op zoek gaat naar een voorspelling door de man in het zwart. Deze sprak over een teken van drie, en Roland vermoedt dat het om drie personen gaat die hem op zijn verdere reis naar de Toren zullen vergezellen. Het verhaal vangt aan, zeven uur na het einde van het eerste boek, en Roland bevindt zich op een strand dat hij noordwaarts volgt. Als hij daarop deuren tegenkomt die hem een blik gunnen op het aardse New York, weet hij waar zijn drie metgezellen vandaan zullen komen.

Door de insteek met de deuren is dit boek ongeveer het minst fantasy-achtige van de hele reeks. Een deel van het verhaal speelt zich immers af in verschillende tijdsperioden in New York met veel realistische elementen. Maar rasverteller King, met zijn typische schrijfstijl en zijn vermogen om dingen op te merken die niemand anders ziet, weet het boek meteen ongemeen boeiend te maken. De monsterachtige kreeften dragen natuurlijk ook wel bij tot een apart verhaal. In dit boek wordt heel even Randall Flagg vernoemd, en zo hebben we een link met andere boeken van hem te pakken. Ik had me voorgenomen om tijdens het lezen ook een beetje te speuren naar die links, maar zonder me hierdoor echt van het verhaal te laten afleiden. Dat blijkt moeilijker dan gedacht. Hoewel ik alles van King heb gelezen, kan ik me van veel boeken geen details meer herinneren. Namen van personages bijvoorbeeld. En dan is speuren naar verbanden lastig. De auteur zelf maakt het me ook moeilijk. Als ik lees ben ik me doorgaans goed bewust van de pagina’s die ik omsla, maar Stephen King is een van die zeldzame schrijvers die me dat kan doen vergeten en voor ik het weet ben ik tien, twintig pagina’s verder. Hij weet mijn aandacht altijd stevig vast te houden waardoor ik gewoon vergeet op andere dingen te letten.

Verbanden tussen de boeken

Stephen King staat erom bekend dat hij in vele van zijn boeken verbanden heeft verstopt met andere boeken. De man in het zwart uit De Donkere Toren komen we in heel wat andere boeken tegen. In dit boek heet hij Walter, maar in De beproeving wordt hij Randall Flagg genoemd. Dat King al van bij het begin van zijn carrière met deze man in zijn hoofd zat, wordt aangetoond door het gedicht The Dark Man dat hij schreef toen hij zelf nog op de schoolbanken zat en in 1969 publiceerde in het literaire magazine van zijn universiteit. Nog niet zo lang geleden mochten we ons nog verheugen op een wederopstanding van deze antagonist in Wendy’s knoppenkist, de novelle die hij samen met Richard Chizmar schreef. (Die novelle is ondertussen uitgegroeid tot een trilogie. Chizmar schreef deel twee in zijn eentje maar voor deel drie werken hij en King weer samen. Dit derde deel zal in februari 2022 verschijnen.)

In De Donkere Toren wemelt het van de verbanden met andere boeken. Mij was het in deze artikelen echter te doen om het verhaal en mijn indrukken, zonder meer. Het zou te ver leiden om het ook nog eens over deze verbanden te gaan hebben. Het neemt niet weg dat het boeiend is om er meer over te ontdekken, en het toont ook aan hoe goed Stephen King zijn eigen boeken kent. De Nederlandse Stephen King Fanclub publiceerde een special over De Donkere Toren met daarin onder andere een heel stuk over de verbanden met andere boeken. Het loont de moeite om het eens grondig te gaan bekijken, hierzo.

Wat ik nog heel goed wist van mijn eerste lezing, eind jaren ‘80 of misschien al 1990, was dat Roland een aanvaring had met kreeften, dat er deuren waren, en dat Eddie en Susannah geïntroduceerd werden. Maar van de verhalen achter Eddie en Susannah wist ik helemaal niets meer, en ik had ook helemaal geen correct beeld meer van hoe die personages waren, hoe ze spraken, hoe hun karakters eruitzagen. Nu ben ik alweer helemaal mee en ik ben in geen tijd door dit boek heen geracet. Ik geef het vier en een halve ster.

Het verloren rijk (De Donkere Toren 3; 534 blz.)

In dit derde boek reizen Roland, Eddie en Susannah samen verder. Roland leert Eddie en Susannah dingen die ze in zijn wereld nodig hebben, zoals schieten, en verder komen ze onderweg vreemde dingen tegen die aantonen dat Rolands wereld verder is gegaan en in verval is. Wat we hier zien, is de klassieke fantasyqueeste. Maar King weet zelfs dat cliché uitermate boeiend te brengen met originele invalshoeken en veel aandacht voor de innerlijke leefwereld van zijn personages. Dat is een handelsmerk van King, die in interviews wel vaker vertelt dat de personages hem meer interesseren dan het eigenlijke verhaal. Interessant is ook hoe nu al duidelijk is dat bepaalde gebeurtenissen uit de voorgaande boeken een diepere betekenis hebben. We ontdekken al verbanden, zelfs met boeken die nog moeten komen. Het verloren rijk kwam uit in 1991 en toen was ik me daar helemaal niet zo van bewust. Toen deel vier eindelijk uitkwam, vele jaren later, was ik de details van deel drie al lang vergeten en viel het me ook niet op. Nu lees ik de delen snel na elkaar, en heb ik ook voorkennis – zonder veel details – van wat in de volgende boeken zal gebeuren, en dus vallen die voorbereidende elementen me wel op. Daarom vind ik de serie en hoe alles in elkaar grijpt nog veel indrukwekkender dan de eerste keer.

Met de cover is iets merkwaardigs aan de hand. Daarop zijn Jake en de brabbeldas te zien, maar de kledij die Jake draagt klopt niet met het verhaal. Wanneer Jake zich klaarmaakt om naar Rolands wereld te reizen, neemt hij immers een rugzak uit de kast waarin hij stopt: een schoon shirt, een schone spijkerbroek en wat ondergoed en sokken. Nog voor hij de wereld bereikt, raakt hij allebei de schoenen die hij draagt, kwijt. Reserveschoenen heeft hij niet en dus knutselt Roland moccasins in elkaar voor hem. Dagen later pas ontmoet hij de brabbeldas, die Jake dus nooit met sneakers gezien heeft. Los daarvan vind ik het gelaat en de lichaamsbouw van de jongen op de cover niet passen bij een jongen van een jaar of elf. Het zijn details, maar het ligt in mijn karakter om zulke fouten op te merken en me er druk om te maken.

In de originele terugkeer van Jake naar Midden-Wereld herkennen we Kings liefde voor horror. Hij kon het niet laten hier toch een soort van horrorhuis in te verwerken. In De Kleine Zusters van Eluria zat natuurlijk ook al wat horror, maar dat verhaal was nog helemaal niet geschreven toen deel 3 van De Donkere Toren verscheen. Jake is nu een tweetal jaar ouder dan in mijn versie van het eerste boek, hoewel er maar enkele weken zijn verstreken voor hem. In de herziene versie van boek 1 heeft King deze discrepantie opgelost en Jake van meet af aan ouder gemaakt. Het is beter zo, want zo jong als Jake oorspronkelijk was had hij nooit de dingen kunnen doen die in de volgende boeken nog volgen. Alweer vier sterren en een half.

Wanneer jullie series lezen, gaan jullie dan ook op zoek naar extra leesvoer, zoals korte verhalen of novelles die zich binnen hetzelfde universum afspelen, of houden jullie het bij de volwaardige boeken?