Al een hele tijd geleden sprak ik met Gigi af om samen Malva van Hagar Peeters te lezen. Jammer genoeg kwam er voor ons beiden heel wat lees(club-) en schrijfwerk tussen, en heb ik nu pas tijd én inspiratie gevonden om mijn eigen gedachten neer te schrijven en onze bevindingen samen te leggen. Daar we beiden een wat ander verhaal brengen, vind je onze opinies en leeservaringen over dit boek apart hieronder. Achteraf bekeken schrijven we ook over een aantal verschillende dingen. Zo sluiten onze ervaringen nog goed op elkaar aan, toch?

Gigi:

Eerlijk gezegd zag ik er een beetje tegenop om te beginnen met Malva. Dat klinkt vast gek. Hagar Peeters won er een literaire prijs mee en het boek werd bejubeld. Wat kan ik nog meer wensen? Ik heb het boek zelf aangeschaft een jaar geleden omdat de titel me intrigeerde en omdat ik wist dat het bekroond was met die beroemde Fintro-prijs. Het feit dat het boek (ook) over een Chileense dichter ging maakte me achteraf alsnog wat achterdochtig. Ten eerste heb ik nog altijd iets minder met poëzie waardoor ik bang was dat ik daar op zou afhaken. Ten tweede kwam die dichter uit Chili en ik heb totaal niets met Chili. Ik was een beetje bang dat mijn gebrek aan kennis over dit land een obstakel zou zijn.

Nu, achteraf, ben ik dolblij dat Nathalie de oproep deed voor deze buddyread. Hierdoor 'verplichte' ik mezelf om dit boek, dat toch al wat langer in mijn boeken kast stond te prijken en me een beetje bang maakte, ook daadwerkelijk te lezen. 

Nu blijkt, na het lezen van dit boek, dat mijn angst, mijn aarzeling om dit boek te lezen, totaal ongegrond was. Ik heb er, op zijn zachts gezegd, van genoten. Ik vond het prachtig en eigenlijk was ik er helemaal van ondersteboven.

Het boek zit origineel in elkaar met een bijzonder, bijna sprookjesachtig perspectief. Ik riep enige tijd geleden nog dat ik niet zo van Magisch-realisme hield, maar de natuurlijke manier waarop Peeters dit verwerkt in dit boek maakte dat ik er helemaal in geloofde. Daarnaast ontroerde de ik-figuur vanaf de eerste bladzijde en liet ze mij het ene moment lachen, het andere moment huilen en geregeld was ik samen met haar boos. 

Hoewel ik niet vaak poëzie lees, hou ik van dit boek door de poëtische schrijfstijl met prachtige beeldende zinnen, boordevol met metaforen en hier en daar een uitstapje naar het ritme en de typografie van een gedicht. Ook vond ik de tweede alinea van het boek, die bestaat uit één zin van meer dan 200 woorden, zo mooi en zo raak dat ik vanaf dat moment al met een brok in mijn keel zat. En dan moet ik ook nog iets zeggen over het gebruik van leestekens of beter gezegd een speciaal leesteken. Dit was een van de eerste dingen die me opvielen bij het snel even doorbladeren van het boek en daarom was ik nieuwsgierig naar de reden hiervan. Toen de reden van het frequente en opvallende gebruik van dit leesteken tot me doordrong wist de schrijfster, of de verstelster, mijn emoties weer te raken. Voor wie het nog niet weet, ik ben dol op intertekstualiteit, zeker als ik boeken of auteurs tegenkom die ik in de afgelopen jaren las. Ook voor deze verwijzingen kwam ik aan mijn trekken met dit boek. Zo werd ik ook verrast door een verwijzing naar Hebban. Lees maar mee: 

'dat het een middeleeuwse monnik de woorden ontlokt zou hebben: 'Alle vogels zijn nesten begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten wij nu op?'

Ik realiseer me dat ik een lofzang schrijf op dit moment maar zo heb ik het ervaren en ik hoop dat jullie er ook zo van gaan genieten. Mevrouw Hagar Peeters, ik buig diep voor uw prachtige roman en wacht met smart op een opvolger.

Nathalie: 

Hagar Peeters schreef in 2015 haar debuutroman Malva, en won hiermee in 2016 de Fintro Literatuurprijs. Verdiend volgens mij, dit poëtische verhaal wordt verteld door de ogen van de jong gestorven Malva, de dochter van Maria ‘Maruca’ Antoinette Hagenaar van Indisch-Nederlandse oorsprong en Neftalí Ricardo Reyes Basoalto, de Chileense Nobelprijswinnende dichter beter bekend onder zijn pseudoniem Pablo Neruda. Malva wordt geboren met en sterft aan een ‘waterhoofd’ of in nieuwere termen hydrocefalie op 8-jarige leeftijd in Gouda (1943), waar ze tegen dan bij een pleeggezin woont.

Malva kijkt vanuit de (eeuwige) ‘jachtvelden’ toe op het leven van haar vader en andere personages waarover ze vertelt aan schrijfster Hagar, die ze letterlijk zo aanspreekt. Ze vraagt haar, haar ghostwriter te zijn en neer te schrijven hoe haar korte leven er uit zag evenals de levens van haar ouders. Ook Hagar’s vader, die journalist was in Chili op het moment dat Neruda stierf en de democratisch verkozen president Salvador Allende door de coup van generaal Pinochet het leven liet (op die àndere 11 september in 1973) passeert de revue net zoals één van Neruda’s beste vrienden, de Spaanse dichter en toneelschrijver Federico García Lorca. 

Neruda leerde Malva’s moeder kennen in Batavia, Indonesië, als dochter van een zeer begoede familie maar wel op een moment dat ze al haar vader en twee broers verloren heeft. Daar Maria Hagenaar denkt met een consul te trouwen en in die tijd voor een vrouw belangrijk een goede man gevonden te hebben, wordt het huwelijk snel voltrokken in 1930 waarna Neruda snel het land terug wil verlaten en ze samen naar Chili vertrekken. In Chili of zelfs al tijdens de overtocht loopt het huwelijk al snel mis; Neruda blijkt geen degelijke diplomaat te zijn en wel een dichter-bohémien die veel uitgaat, ook met andere vrouwen. Hij zou twee andere vrouwen huwen in de rest van zijn leven, naast zijn huwelijk met Maria Hagenaar. Maria Reyes Hagenaar bevalt in 1935 in Madrid van Malva, en heeft sinds dan nog amper contact met haar ex-man. Bij het moeten vluchten voor de Spaanse burgeroorlog, eerst via Zuid- Frankrijk en dan naar Nederland, probeert ze nog contact te onderhouden met haar man, maar dit lukt nog amper. In Nederland zal ze onder W.O. II de hongerwinter meemaken en zelfs onder de Duitsers vanwege haar huwelijk met een Chileense man nog naar kamp Westerbork gestuurd worden.

In dit boek lezen we over al deze toestanden door de blik van Malva Marina, hoe zij de grote keerpunten in haar vaders carrière als dichter en als held voor de socialistische oppositie ziet, maar ook in zijn privéleven. Dit met een soort bitterheid gecombineerd met de sterke wil om toch een keer door haar vader te worden opgemerkt en door hem als dochter erkend te worden en zijn liefde te winnen. Vanaf haar geboorte is ze namelijk al de ‘punto y coma’ oftewel de ‘puntkomma’ in het leven van haar vader. Meer liefde krijgt ze zelfs van Federico García Lorca, de vriend van haar vader, die heimelijk verliefd was op hem, homo zijnde, en gevoeliger voor haar lot, zelfs een gedicht aan haar opdraagt. Op bepaalde momenten komt Malva binnen in de levens van haar ouders als een soort geest, die verder leeft na de dood, een geloof dat zeer Zuid-Amerikaans is. Kijk ook maar naar de literatuur van Salvador Allende’s schrijvende nicht, Isabel.

Hagar Peeters kent duidelijk haar voorgangers/voorbeelden in de poëzie en de literatuur. Ze leent niet alleen het Zuid-Amerikaanse magisch realisme. Ze geeft Malva een aantal vrienden mee die haar ondersteunen haar verhaal te doen, met name Oskar Matzerath, de dwerg met de blikken trommel uit Günther Grass’ overbekende roman, Lucia Joyce (James Joyce’s dochter en vermeend schizofreen) en Daniel Miller (zoon van Arthur Miller, heeft het down-syndroom). Vooral die eerste geeft van jetje en drumt zich doorheen haar verhaal en de verzen van haar vader, wat Malva niet altijd apprecieert. Samen met hen galoppeert ze door de jachtvelden op verschillende paardachtigen. En ze plezieren niet alleen, ze krijgen ook één voor één een bepaalde functionaliteit waardoor dit niet slechts cameo’s blijven. Wislawa Szymborska, de Poolse Nobelprijswinnende dichteres, aanbidden ze allemaal en Malva ambieert haar heimelijk als grootmoeder. Ook Roald Dahl, Johann Wolfgang von Goethe en Socrates passeren als dode auteurs de revue in de eetzalen van de jachtvelden. Hilarisch is het ook hoe ze volgens de auteur reageren op de vragen die Malva hen voorlegt. De intertekstualiteit die zodoende in het verhaal kruipt, zal de lezers van deze grote namen zeker bevallen.

Ook al nagelt Peeters Neruda als man en als vader aan de schandpaal, haar taal is af en toe ook Nerudiaans lyrisch, zeker als ze de Zuid-Amerikaanse landschappen beschrijft. En ze haalt ook een aantal van Neruda’s verzen aan, die toch overeind blijven hoor, ook na dit verhaal. Het is uiteindelijk Socrates die, wat hij aan Malva vertelt, de vraag stelt aan Pablo Neruda: 'Is het rechtvaardig dat je je dochter en eerste vrouw hebt verwaarloosd in het belang van een hoger doel en een carrière?' Deze vraag heeft ook nog een persoonlijke toets voor Hagar Peeters, aangezien zij zelf ook alleen met haar moeder leefde, en een jong kind was toen haar vader als journalist rondtrok in Latijns-Amerika. Neruda antwoordt trouwens Sokrates als volgt:

“Zou ik me uitsluitend met mijn dochter bezig hebben gehouden, dan was die eer er niet geweest; dan had ik niet eens de eer gehad nu met jou dit gesprek te voeren want dan zou je me niet interessant genoeg hebben bevonden voor jouw socratisch gesprek.”

Nog enkele eigen bedenkingen:

Dit was een prachtig boek met een boeiend verhaal dat me zowel meer over het verhaal van Malva en haar moeder deed opzoeken, als dat ik de Canto General van Neruda zelf er terug bij pakte. Een prachtig verhaal! 

Meer over het leven van Maruca, Malva’s moeder, van wie het leven daarnaast getekend werd door de tweede wereldoorlog, ga ik nu leren uit het boek En het vergeten zo lang van Pauline Slot. Haar moeder en Malva’s grootmoeder verbleef dan weer tijdens W.O.II in een ‘Jappenkamp’ in Indonesië. Of hoe de wereldgeschiedenis kan huishouden in één en dezelfde familie…

Er zijn trouwens ook Nederlandstalige auteurs wier verhalen groter zijn dan hun privéleven: Eduard Douwes Dekker alias Max Havelaar, hoorden we onlangs met de Literatuurclub, bleek tevens zijn vrouw ontrouw te zijn geweest. Wist iemand van jullie dit eigenlijk over hem? 

Vraagje: 

Hebben jullie zin om een boek met mij te lezen vanaf september? Er zijn onder een vorige blog al wat medelezers gepasseerd die hun interesse geuit hebben: Vera, Wil, Wendy, Ria vanb, Marjolein, … Geef gerust nog een seintje onder deze blog! Dan zet ik je naam mee op het lijstje. 

Eerst ga ik proberen met Roosje het actuele The Handmaid’s Tale oftewel Het verhaal van de dienstmaagd van Margaret Atwood te lezen en met haar te bespreken tegen half juli! Ik ga het boek in het Engels lezen, eindelijk nog eens iets in een andere taal dus! In augustus ben ik even weg, dus die maand sla ik even over.  

Met dank aan Gigi voor haar geduld!