In oktober vorig jaar was ik op het literaire festival Het Betere Boek in Gent dat toen in het teken stond van de Franse literatuur. Daar leerde ik de Franse scenarioschrijfster, producent en actrice, Laetitia Colombani (1976, Bordeaux), kennen. Ze schreef en produceerde al twee speelfilms en schrijft ook voor het theater. Op Het Betere Boek liet ze zich interviewen over haar succesvolle debuutroman La Tresse, naar het Nederlands vertaald als De vlecht. De informatie die ik daar kreeg over het boek, en die je hier kunt nalezen, deed me naar het boek grijpen. Ook Merel was enthousiast om dit boek samen met mij te lezen, zij in de Nederlandse vertaling, ik in de originele Franse versie. Hier volgt nog een korte samenvatting van waar het boek over gaat: 

In het verhaal worden de levens van drie totaal verschillende vrouwen met elkaar verweven: Smita, een ‘onaanraakbare’ of dalit uit India, die de ‘droge toiletten met de handen moet legen van de dorpsinwoners uit de hogere klasse - haar man is een rattenvanger - droomt ervan haar dochtertje uit haar miserabele situatie te redden en naar school te laten gaan; Giula, een jonge 17 à 18-jarige vrouw uit Palermo, helpt mee in het pruikenatelier van haar vader, dat totaal financieel geruïneerd blijkt te zijn, als ze het van naderbij gaat bekijken wanneer haar vader een ongeval heeft gehad. Tenslotte is er de Canadese Sarah uit Montréal, een gereputeerde advocate die als medevennoot van haar bureau aangeduid zal worden net als ze te horen krijgt dat ze zwaar ziek is.

Cover

Merel schreef voor het lezen al wat neer over de cover, wat ik eigenlijk maar zelden doe, maar dat zeker mee te nemen is:

"Nog voor ik iets over de inhoud had gelezen, had ik door de cover al besloten dat ik dit boek wilde lezen. De zwarte silhouetten tegen een felgele achtergrond trok mijn aandacht en maakte nieuwsgierig. Je ziet een vrouw die het haar vlecht van een jong meisje. Bij het lezen kwam ik erachter dat dit Smita met haar dochter Lalita zijn."

Personages

Wat vond Merel over de personages, hoe bevielen haar de drie verhaallijnen?

"De Indiase Smita die als paria leeft, de jonge Giulia uit Sicilië die het pruikenatelier van haar familie wil redden en de Canadese Sarah die ernstig ziek wordt lijken in eerste instantie totaal geen verband met elkaar te hebben. Hun levens zijn erg verschillend. De overeenkomst is dat ze alledrie moeilijkheden in hun leven ervaren en weigeren om zich er zomaar bij neer te leggen. Elk van de vrouwen laat behoorlijk wat strijdlust zien. Gaandeweg gaan ze toch iets meer van elkaars leven ervaren, tot op zekere hoogte. Giulia voelt zich alsof ze een advocaat in de rechtbank is (het werk van Sarah), Sarah voelt zich als een paria behandeld (het leven van Smita).

De strijd van Sarah is anders. In eerste instantie kon ik haar beweegredenen ook maar lastig begrijpen. Ik begreep niet waarom ze niet eerlijk was op werk en hoe ze zo alles voor werk opzij zette, zelfs haar eigen gezondheid. Verderop in het verhaal werd wel duidelijk dat het voor haar moeilijk was om haar positie te behouden, dat dat als vrouw extra lastig was, haar strijd bleek dus belangrijker dan ik in eerste instantie dacht. Door het verhaal heen begon ik haar dan ook meer te waarderen.

Het meest interessante vond ik het verhaal van Smita. Haar leven is zo anders dan dat van mij, heel lastig om je voor te stellen hoe dat zou zijn! Om in zo’n situatie toch de strijd aan te gaan, te blijven vechten, dat heeft veel indruk op mij gemaakt."

Nathalie:

"Alle drie de verhalen tonen vrouwen die strijden voor een betere plek op de wereld en om hùn leven in vrijheid te leiden, al is het er maar een in armoedige omstandigheden. Omdat de verhalen op zich kort zijn, hoewel zeker veelzeggend én veelkleurig, bleven de personages toch wat oppervlakkig voor mij. Hun evolutie ging te snel vooruit om er helemaal in mee te zijn en hun omgeving goed te leren kennen. Natuurlijk was de situatie van Smita het meest tragische en meelijwekkende, maar ook dit had wat dieper kunnen gaan dan heel wat zaken snel op te merken in de fragmenten van Smita’s verhaallijn van wat er zich op het Indische platteland afspeelt en hoe vrouwonvriendelijk India zeker is. Ik zag ook wel snel aankomen waarom het boek net de titel De vlecht heeft gekregen eerlijk gezegd.   

Alle drie de vrouwen leven in totaal andere omstandigheden op verschillende continenten, en toch hebben ze de drang naar vrijheid, weg van hun stigma wegens hun klasse, armoede of ziekte, met elkaar gemeenschappelijk. Het is vanwege de weg ernaartoe, om dat juk af te werpen, dat de verhalen op elkaar lijken. Letterlijk wordt er dus ook af en toe gerefereerd naar de vlecht en het haar van de drie vrouwen."

Merel ging wat meer in op de titel en citaten uit het boek zodat dit ook gestaafd kan worden hier:

Titel en opbouw

De roman heet De vlecht. Voorin het boek staat een definitie:

vlecht, v(m) bundeling van drie haarlokken, van drie vervlochten strengen

Deze titel is goed gekozen. De vlecht zien we ook op diverse momenten in het verhaal terug:

– Ze heeft fijne trekken en lang haar tot aan haar middel, dat Smita elke morgen ontklit en vlecht (blz 17)

– Ze verdeelt de bos in drie strengen die ze bedreven in een vlecht om elkaar draait (blz 37)

– Bij kappers was de buit aanzienlijk groter en Giulia hield van de uitdrukking op haar gezicht wanneer hij een lange vlecht kreeg: die waren het zeldzaamst en het duurst (blz 44)

– Hij vraagt Smita of ze het hare wil vlechten – dat vergemakkelijkt het scheren en het opvegen (blz 187)

– Terwijl de barbier het mesje verwisselt werpt hij een bewonderende blik op de vlecht van het meisje, die tot haar middel reikt (blz 188)

De vlecht komt dus meerdere malen letterlijk terug in het verhaal. Maar ook in de opbouw zien we de vlecht terug: De drie verhalen van de personages (Smita, Giulia en Sarah) zijn als losse strengen die in elkaar gevlochten worden. Ook bij het in elkaar vlechten van de verhaal speelt de vlecht weer een belangrijke rol.

Nathalie: Wat ik nog kan toevoegen over de opbouw van het verhaal:

"Colombani had het in haar interview over de opbouw van haar verhaal, herinner ik me. Ze had het erover dat ze evengoed de drie verhalen na elkaar had kunnen schrijven in plaats van telkens fragmenten van de drie verhaallijnen met elkaar af te wisselen, maar dat ze dan een andere indruk had gecreëerd bij haar lezers. Ik denk dat ze hiermee de universaliteit en de aspiraties van de drie vrouwen wou benadrukken, die bij alle drie even sterk zijn maar ook zo verschillend. De drang om meer zichzelf te zijn, en niet te doen wat hun omgeving van hen eist/verlangt - bij de ene al erger dan de andere welteverstaan."

Schrijfstijl

Nathalie: "Ik las dit boek tot mijn verrassing zelfs in de Franse versie op enkele uurtjes uit. De taal, ook in het Frans, is helder en eenvoudig gehouden, de context heel gemakkelijk te begrijpen. Ook de structuur valt goed mee, het verspringt regelmatig naar een ander perspectief en een andere verhaallijn, maar dit behoudt steeds dezelfde volgorde en systematiek.

Er zitten wel heel veel interne gedachten in het boek, bij de drie personages, en je blijft wat op afstand ook door het gebrek aan dialogen en de wat afstandelijke verteltoon af en toe. Het boek is volgens mij wel een aanrader om over multiculturaliteit te lezen in de lessen Frans. De Franse pocketversie zou over de 200 blz. bevatten, maar zo voelde dit echt niet aan eerlijk gezegd."

Merel: "De hoofdstukken zijn kort, het taalgebruik eenvoudig. In al zijn eenvoud vond ik het wel heel mooi. Ik las snel door het boek heen."

Oordeel

Merel: "Een prachtig boek over drie sterke vrouwen die vechten voor een beter leven. De vlechtconstructie in het boek gaf het voor mij echte meerwaarde, mooi hoe de verhalen van drie zulke verschillende vrouwen die op zulke verschillende plaatsen wonen toch geloofwaardig samengebracht worden. Ik was erg onder de indruk en gaf dit boek 5 sterren!"

Nathalie: "Ook al zijn de verhaallijnen nogal kort gehouden, komen de drie verschillende vrouwen toch goed uit de verf en zijn ze zeker geloofwaardig, ook al blijft een en ander minder goed uitgewerkt. Het verhaal had wat mij betreft wat beklijvender kunnen zijn. Ik kom uit op 3,5 ster, maar ze mogen wel naar boven afgerond worden hoor." 

Andere buddyreads op de planning

Ik had graag ook het fleppertje, De poppendokter van Diane Broeckhoven, samen met Annemieke gelezen deze maand. Jammer genoeg heb ik niets meer van haar gehoord op mijn vraag om dit samen te bespreken. Annemieke, als je dit leest, sorry hiervoor maar om met mijn lijst toch op koers te blijven, heb ik het toch maar alleen gelezen dan.

Diane Broeckhoven is de koningin van de gevoelige parels wat mij betreft! Dit is opnieuw een korte novelle, net als De buitenkant van meneer Jules, maar we hadden wel wat gehad om te bespreken denk ik. Dit is eigenlijk een tweede lezing waard omdat je er toch niet lang over doet, en er waarschijnlijk ook heel veel uit te halen is. Als jullie een korte novelle willen lezen dat op een uurtje uit is; dit keer over wat vooroordelen en een oorlog kunnen doen om twee geliefden die voor elkaar gemaakt waren uit elkaar te houden, lees dan dit boekje! Wat een aanrader, en ook: hoe een dun boekje je écht bij de strot kan grijpen. Diane Broeckhoven is echt een schrijfster die ik jullie sowieso kan aanraden.  

Ik heb voor mei ook maar liefst 2 buddyreads op de planken gezet, en van dikkere boeken dit maal. We gaan de Scandinavische toer op volgende maand, daar heb ik wel weer zin in! Marjolein heeft me bevestigd dat ze met Wij tegen jullie van Fredrik Backman van start zal gaan. Met Ria ga ik samen de Deense thriller Oktober van Søren Sveistrup lezen, die door thriller-liefhebbers al heel goed bevonden is. Met een van deze buddyreads zal ik waarschijnlijk de blog Literatuur uit het hoge Noorden wat voeden, want die blijft ook nog ‘on air’ door Greet en mezelf! Wat spanning opnieuw, het wordt ook spannend of alles weer zal lukken! Zijn jullie ook niet benieuwd? Ik kijk er echter al naar uit!