Vier mensen doen nu mee voor een Zweedse boekenprijs via mijn blog. Anderen krijgen nog tijd om mee te doen tot en met 7 september! Ik weet wel dat ik 5 boeken beloofde, maar als er max 10 deelnemers zijn, én de huidige deelnemers Erika Van Den Steen, Hermine De Jonghe, Annemie van Winckel en Sigried Lievens gaan  ermee akkoord, kan ik even goed 5 deelnemers een plezier doen met een boek! Ik vraag aan deze deelnemers en aan eventuele nieuwe deelnemers, om via de Facebook-pagina 'Literatuur uit het hoge Noorden' of ze hiermee akkoord gaan en een voorkeur te geven uit de 5 titels hieronder. Deze vier personen krijgen dan sowieso àl een boek en er zal nog 'gevochten' moeten worden om het vijfde! Lycka till! De winnaar(s) wordt/en dan vanaf 8 september bekend gemaakt, samen met de oplossing van de raadsels. 

Dit artikel is uiteraard vooral bestemd voor fans van thrillers en nog meer specifiek van Scandinavische (Zweedse) thrillers. Je zal er zeker wat aan hebben als je Henning Mankell, Håkan Nesser, Arne Dahl, Jens Lapidus en Mari Jungstedt kent. En wie heeft er al eens gehoord van Emelie Schepp, Viveca Sten, Stefan Ahnhem en Johan Theorin? Over mijn ontmoeting met de ene helft van Roslund & Hellström kan je hier meer lezen. Dit wordt een overzichtje van wat ik nog heb gehoord en meegemaakt. En voor diegenen die tot onderaan kunnen lezen, is er een mooie verrassing te winnen! 

De meerderheid van de aanwezige (65) auteurs waren Zweden welteverstaan, met als eregast de in Zweden heel populaire Peter Robinson van de Insp. Banks-serie. Ook de - mij eerlijk gezegd onbekende - Britse Sharon Bolton en de Amerikaanse Elizabeth Hand waren aanwezig, evenals de Denen Lone Theils en Thomas Rydahl en de Noren Jørn Lier Horst en Ingar Johnsrud. 

De volledige lijst van de aanwezige schrijvers vind je hier terug. Om eerlijk te zijn: ik heb er mijn favorieten uitgepikt om naar te gaan luisteren want er was gewoon té veel keuze!

Dit zijn de auteurs naar wie ik ben gaan luisteren:

• Peter Robinson
• Mari Jungstedt, Anna Jansson, Marianne Cedervall & Håkan Östlundh
• Håkan Nesser & Arne Dahl
• Jens Lapidus
• Camilla Läckberg
• Micke (Michael) Hjorth & Hans Rosenfeldt
• Ann Rosman, Johan Theorin & Jonas Moström
• Christoffer Carlsson 
• Malin Persson Giolito, Viveca Sten & Joakim Zander
• Mats Strandberg
• Anna Lihammer & Henrik Tord
• Roslund & Hellström
• Bertil Christian Unge & Lars Rambe
• Tove Alsterdal 
• + nog verschillende andere namen op de slotvoorstelling waaronder de grote ster Maj Sjöwall 

Een aantal namen zijn grote onbekenden voor ons, en voor mij ook wel hoor. 

Hieronder volgen enkele notities van sommige gesprekken & auteurs, het was wel te moeilijk om dit vol te houden voor alles!

Een gesprek met Peter Robinson, Arne Dahl en Håkan Nesser: British vs Scandinavian Crime

Dit was één van de weinige gesprekssessies die in het Engels plaats vond, toch ietwat een verademing om niet altijd op het Zweeds geconcentreerd te moeten zijn. Lezer dezes dient ook te weten dat het de eerste dagen van het festival constant regende en waaide, in feite een uitzondering op dit meestal zonnige eiland in de zomer. Waarmee dé overeenkomst tussen Britse en Scandinavische thrillers snel gevonden was: het weer uiteraard! Bovendien veelvuldig beschreven in eender welke misdaadroman om een sfeer te scheppen eigenlijk. Het gesprek draaide om de inspiratiebronnen van de schrijvers aan het woord waarop Engelse en andere namen vielen als Ruth Rendell, P.D. James, Conan Doyle, Agatha Christie, Dorothy L. Sayers, Sjöwall & Wahlöö en ook George Simenon! (yes!) Daarna kwam ook Henning Mankell erbij.

De Brit Peter Robinson die nu in Canada woont, kan zich trouwens beter inschrijven in de Britse - Europese 'tragere' stijl van misdaadverhalen dan de snellere, meer actie-gerichte, hardboiled stijl uit de VS. Robinson begon in feite met gedichten te schrijven toen hij jong was. Omdat hij hierin niet verder geraakte en toen hij ziek was, een misdaadverhaal las, werd hij pas geïnteresseerd om thrillers te beginnen schrijven. Hoelang Peter Robinson wenst te schrijven over Alan Banks? Zolang hij hem boeit en interessant kan houden voor zichzelf! Hij is nog lang niet uitverteld... 
Robinson gebruikt net als Nesser een fictief stadje in Yorkshire en verplaatst daarnaar al de plaatsen die hij kent, die hij kan gebruiken in zijn verhaal. Zo blijft het allemaal herkenbaar maar komt het toch allemaal op 1 plaats terecht. Om de regio uit zijn boeken te kunnen blijven volgen, woont Robinson 3 à 4 maanden per jaar in Yorkshire en de rest van het jaar in zijn Canadese woonplaats. 

Arne Dahl schreef tot hier toe ook vrij actiegerichte, drukbevolkte boeken in zijn A-serie en zijn 4-delige Opcop-serie. Nu is hij er met een eerste boek in een nieuwe reeks die kleiner, 'smaller' is aangepakt met één rechercheur en enkele hoofdpersonages en toch ook wat trager in ritme is dan zijn vorige boeken. Hoewel volgens mij toch nog zeer actiegericht hoor!

Håkan Nesser is nog een ander soort schrijver. Hij woont trouwens ook op Gotland hoewel hij er niet van afkomstig is en één van de initiatoren van dit festival. En hoewel dit misschien niet uit zijn boeken blijkt: wat een animator! Zijn misdaadverhalen zijn veel psychologischer tot hier toe, en houden wel een heel traag ritme aan. Hij past zijn stijl steeds aan aan het verhaal dat hij wil vertellen, zegt hij. De taal en de stijl moeten mijn verhaal passen. Nog een mooie uitdrukking van hem: "Zijn schrijven is als lezen, ik moet het gewoon eerst zelf schrijven". Hij maakte in zijn Van Veeteren-serie gebruik van een fictief stadje dat nogal Nederlands aandeed (Maardam) net als de naam van zijn inspecteur. Hij doet dit om geen rekening te moeten houden met de 'geografie' en zo zijn fantasie kan gebruiken, maar ook om de dimensie van universaliteit daarmee te benadrukken. Nesser is ook al een paar keer verhuisd om net nieuwe verhalen op te doen die hij verwerkte in boeken die plaats vinden in New York, Londen en Berlijn. 

Algemeen gezien wordt de Scandinavische stijl wel als vrij donker en wat deprimerend, en toch ook met de nodige dosis geweld gespeend, aanzien. 

Interview door Tove Alsterdal met (opnieuw) Arne Dahl, Håkan Nesser en Christoffer Carlsson: "Detectivekoningen (deckarkungen), bestaan ze?" 

Ik heb over dit interview eigenlijk niets genoteerd, maar het gesprek maakte zo'n levendige indruk op mij vanwege de humor en relativeringen, hoewel er ook af en toe serieus werd ingegaan op clichés over zowel vrouwelijke als mannelijke thrillerschrijvers als vrouwelijke en mannelijke rollen in thrillers. Ik heb heerlijk gelachen, en was nog maar eens aangenaam verrast door Håkan Nesser die een vat vol humor bleek te zijn. De anderen deden echter ook goed hun best deze keer. Nesser was trouwens overal op het festival zeer 'aanwezig' en liet zich heel regelmatig interviewen, en deed mee aan signeersessies e.d. De humor kwam natuurlijk ook wat door de titel. Feit is dat in Zweden veel over 'Deckardrottningen' (detectivekoninginnen) wordt gesproken waarvan ze er wel een aantal hebben (zoals Camilla Läckberg, Viveca Sten en Tove Alsterdal ook). Alsterdal begon met Nesser en Dahl te vragen of ze zich dan 'deckarkung' voelden of ooit zo werden aangesproken, en ja hoe antwoord je daar in godsnaam op als schrijver? Je kan moeilijk anders dan wat bescheiden te blijven natuurlijk. Dan wendde 'la Alsterdal', die bovendien een zeer sportief en spontaan type bleek, en niet zo'n typisch Zweeds 'merk' of 'gezicht' als schrijfster heeft, zich naar Carlsson die heel wat jaartjes jonger is met de vraag of hij zich dan 'deckarprins' voelde  waarop hij dan weer heel verongelijkt keek: 'Hoezo, ben ik geen kung'? En zo bleef dit gesprek maar aanhouden, met plagerijen naar elkaar toe en dergelijke... Heerlijk om naar te luisteren en te ontspannen! 

Interview van Lone Theils met Stefan Ahnhem

Lone Theils is een Deense schrijfster die debuteerde met 'Fatale oversteek', die blij verrast was te horen van mij dat studenten (of tenminste één) Deens in België haar debuut lazen en dit goed bevonden. Ik bedankte haar namelijk na haar gesprek met haar ietwat tragere Zweeds dat ze sprak tijdens dit interview met de Zweed Stefan Ahnhem, dat zij gebruikte als Deense. De ogenschijnlijk gemakkelijke gesprekken in het Deens-Zweedse The Bridge zijn namelijk niet zo realistisch als het echt is, en voornamelijk Zweden hebben nog al eens last van de 'halve woorden' die Denen gebruiken en vooral ook inslikken. Tot zover het verschil tussen Zweeds en Deens. 

Stefan Ahnhem maakte naam met twee thrillers 'Zonder gezicht en 'Negen' die zeer veel succes kenden, en ook hier een mooi publiek bereikten. Momenteel is in Zweden net zijn 'Arton grader minus' uit (18 graden minus) en voert hij hiervoor volop promotie. Ahnhem is net zoals een aantal andere schrijvers van oorsprong een tv- en filmscenarist voor o.a. de bekende Wallander-serie en ook van de Irene Huss-serie die op de boeken werd gebaseerd van schrijfster Helene Tursten. De wil zoals bij vele Zweedse schrijvers om 'verhalen te vertellen' zit er ook bij hem ingebakken met andere woorden. Hij creëerde Fabian Risk, waarover ik zelf niet te veel kan uitwijden omdat ik deze boeken nog steeds niet gelezen heb! Risk zou echter jonger zijn dan de inspecteurs die zijn schrijvende voorgangers creëerden, en de auteur gaf hem ook zijn eigen muzieksmaak mee zoals wat indie muziek, en zelfs elektronische muziek. Een gewaarschuwde vrouw... ! Hij vermeldt een scène uit zijn eerste boek die hij niet verder ontwikkelde met Fabian die een geheime lade en de sleutel ervan van zijn voorganger vindt maar die hij toch terug stopt op dat moment, waarvan zijn uitgever vroeg om het daarom te laten vallen, wat hij niet wilde, en nu in zijn derde boek komt hij daar op terug! Dat klinkt alvast veelbelovend. Zijn twee eerste boeken werden verkocht aan 17 of 18 landen. 

Interview door Christoffer Carlsson met Jens Lapidus

Combineer de jonge thrillergod Christoffer Carlsson met de ietwat coole, rockerige strafadvocaat Jens Lapidus en daar komt best ook iets interessant uit. Carlsson gaf trouwens op een ander moment op de eerste zonnige ochtend een 40 minuten durende inleiding criminologie in een toegegeven wat kleine zaal, maar voldoende gasten die de zaal zo vol maakten dat ik er niet meer binnen kon. En ik die dacht dat Zweden bij de eerste zon buiten zaten. Als ze geld betalen voor enkele festivaldagen, willen ze er klaarblijkelijk ook voldoende uit halen! 

Wat viert Lapidus dit jaar? Het 10-jarige jubileum van zijn eerste Snel geld-roman dat een onovertroffen status bereikte in Zweden. Ik begreep dat alle lagen van de bevolking het hebben gelezen: van rechters over studenten tot de gevangenen zelf om meer te weten te komen over de Zweedse maatschappij en de werking van het gerecht dan wel om met eigen ogen te lezen of het wel klopt. Enkele praktijken werden n.a.v. zijn boek zelfs aangepast bij het gerecht. Ik zou wel eens willen weten of pakweg Jef Geeraerts dit ooit heeft kunnen bewerkstelligen in België.

Bovendien zijn zijn boeken niet over één kam te scheren met andere Scandinavische schrijvers en zijn er hier ook lezers die zijn boeken ofwel omarmen dan wel eerder koud laten. Het heeft veel te maken met zijn schrijfstijl en de taal die hij gebruikt. Deze is buitengewoon speciaal, en hier verklaarde hij dat hij deze taal deels opving bij klanten die hij verdedigde, deels via Zweedse rapmuziek toen die meer op kwam en deels via opgenomen afgeluisterde telefoongesprekken waardoor hij een beeld kreeg hoe misdadigers onder elkaar spreken.

Toen ik achteraf opmerkte (niet in het publiek hoor) dat de Nederlandse vertaling van zijn straatjargon zeker voor een Vlaams-Belgisch publiek niet goed begrijpbaar was, keek hij trouwens maar raar op. Zo had hij het nog niet bekeken precies. :-) Het is echter een literaire stijl voor hem die volgens hem recht doet aan zijn verhalen. Vooral zijn Snel Geld-trilogie omvat ook zo veel verschillende verhalen waaraan er slechts zijdelings één rode draad aan is toegevoegd. (Wat is er namelijk gebeurd met de zus van het hoofdpersonage Johan, Camilla.) Verder zijn het vooral beschrijvingen van criminele daden waarbij niet zozeer het politie-onderzoek centraal staat zoals in veel andere misdaadverhalen, maar waarbij er echt wordt ingezoomd op de wereld van de misdadigers zelf. 

Nog een aardig weetje voor de lezers van de Leesclub 'Stockholm Delete': Lapidus is zelf als bedrijfsjurist begonnen en pas daarna strafadvocaat geworden. (Herinner je dezelfde stap van Emily!)

'In Memoriam' Henning Mankell met Pelle Andersson (uitgever), Christoffer Carlsson, Henrik Tord en Tove Alsterdal

Op een mooie dag begon Henning Mankell boeken te schrijven, op een nog mooiere dag begon ik ze te lezen en op een vrij triestige dag stierf hij. (Ik herinner me nog dat ik het te horen kreeg toen ik op een andere dienst op mijn werkplek binnen liep en iemand die heel wat minder met dit onderwerp bezig is, me vertelde dat hij was gestorven. Ik stond er vrij verdwaasd bij wat voor heel wat collega's misschien toch wel wat raar over kwam.)
Henning Mankell is na Maj Sjöwall en Per Wahlöö van de 10-delige Inspecteur Beck-serie zeker dé misdaadschrijver naar wie het meest wordt opgekeken in Zweden. Hij maakte na S&W de Zweedse thriller ook terug beroemd in het buitenland, en ook voor mij begon mijn liefde voor de Zweedse misdaadverhalen met hem. En voor heel wat huidige Scandinavische thrillerschrijvers geldt hetzelfde. Nesser begon een beetje na hem met verhalen te schrijven. Mankell creëerde met zijn Wallander-serie een heel herkenbaar personage voor velen.

Enkele punten die naar voor kwamen door de verschillende sprekers hier:

• Wallander is een normale, wat ouwelijke man en heeft zeker vooroordelen die hij verder in de reeks zal aanpassen.
• De vader-dochter relatie van Wallander met Linda Wallander die helemaal niet over rozen loopt
• Een duidelijk politiek en maatschappelijk engagement, ook buiten zijn boeken
• Het internationale perspectief, dat hij laat meespelen in een lokale context
• Zijn boeken over Afrika en straatkinderen: de kwetsbaarheid en het zeer dicht op de huid zitten (In Comedía Infantil was het alsof hij Neo kende.)
• Hij houdt van het morele dilemma, poneert en argumenteert waar hij voor staat. Hij nam stelling in, was marxistisch en van de generatie '68. Zo kreeg hij vijanden én vrienden.  
• Mankells stijl: hij heeft nooit haast en neemt altijd zijn tijd om zijn verhaal te ontwikkelen.
• De zachte, elegante taal
• Een herinnering van Christoffer Carlsson die als 14-jarige aan een signeertafel met Mankell kwam te staan, die vroeg wat het belangrijkste was als hij schrijver wilde worden: "Men moet heel veel nadenken". 
• Met één voet in het zand en één voet in het sneeuw: een aantal maanden per jaar woonde hij in Maputo, Mozambique en stampte daar mee een theater uit de grond.

Een bustour met Mari Jungstedt in en rond Visby

Drie schrijvers die hun misdaadverhalen laten afspelen op Gotland, namen hun lezers zelfs mee op stadswandelingen en busritten. Op zondagmorgen schreef ik op het laatste nippertje nog in voor een busrit met Mari Jungstedt, de schrijfster van de commisaris Knutas-serie. (De Duitse tv-reeks 'Der Kommisar und das Meer' werd hier ook op gebaseerd.) Op deze manier kwam ik dankzij het festival ook nog wat buiten het stadje en konden we bv een voormalig kunstenaarshuis bezoeken, dat de plaats van de misdaad was in haar boek 'Verwrongen levens'. Een heel aangename vrouw bovendien die ook als jobstudente groepen gidste in Stockholm en elders, waardoor ze daaraan terug moest denken. 

Slotvoorstelling met vier prijzen en nog enkele gesprekken!

Op zaterdag werd tegen 16u de slotvoorstelling gehouden met vooral ook de prijsuitreikingen die ze dit jaar in vier categorieën organiseerden. Deze namen zullen hier slechts deels een belletje doen rinkelen waarschijnlijk, en de titels vertaal ik in voorwaardelijke wijs naar het Nederlands, als ze hier niet zijn uitgegeven:

• Men begon met het thrillerdebuut van dit jaar. Deze prijs ging naar Mariette Lindstein met 'De sekte op het misteiland' (Sekten på Dimön). (Ook genomineerd voor deze prijs was het hier uitgegeven boek De achtste doodzonde van Rebecka Aldén.)
• De volgende prijs ging naar de thrillerauteurs voor jongeren van dit jaar, steeds met hele series ook. Zowel dit genre als de schrijvers die hierin actief zijn, kennen we hier zo niet echt. Er zijn echter wel wat spannende hedendaagse Kuifjes geschreven voor Zweedse kinderen. Misschien doet één naam van het trio dat dit won met hun 'Pax'-serie een belletje rinkelen, namelijk Åsa Larsson, Ingela Korsell en Henrik Jonsson.
• De lezersprijs voor de thrillerschrijver van dit jaar ging, een beetje tot mijn verrassing met een nieuwe uitstekende thriller van Arne Dahl achter de kiezen, naar de nog vrij jonge schrijfster Emelie Schepp! Met haar debuut en haar opvolger heeft ze blijkbaar grote ogen gegooid in haar thuisland. Ben dus benieuwd naar haar 'Narcotica' of 'Vita spår' ! 
• Dé prijs waar naar ik uitkeek, namelijk de Thriller Ereprijs als baanbreker voor de Zweedse misdaadliteratuur, kon voor de eerste keer natuurlijk niet anders gaan dan naar Maj Sjöwall, naar wie zo vele schrijvers refereerden tijdens dit festival, samen met Per Wahlöö. De Award hief Maj trouwens richting Per naar de hemel, aan wie ze hem ook opdroeg. Ze kreeg van iedereen een staande ovatie en bleef als kranige tachtiger nog lang boeken tekenen aan de signeertafels. Dit was een heerlijk slotmoment voor mij!  

Ik kan hier blijven vertellen, maar laat dit slotmoment ook het einde zijn van dit verslag. Of toch niet helemaal. Een CrimeTime festival is dan ook niet compleet zonder het kunnen kopen van thrillers, en dat deed ik dan uiteraard ook! Laat me nog even vertellen wat mijn persoonlijke oogst is, en welke oogst ik heb 'gescoord' om te verloten onder de Zweedskundige lezers van dit artikel! (voornamelijk bezoekers van de Facebookpagina 'Literatuur uit het hoge Noorden' waarschijnlijk) 

Persoonlijke oogst:

• Orten - Joakim Zander (De opvolger van 'De zwemmer', komt hier uit als 'De redding')
• Mannen på balkongen - Sjöwall & Wahlöö mét handtekening!!!
• I mörkens skugga - Peter Robinson (Engelse titel: Watching the dark) 
• Turkanarapporten - Christian Unge
• Kongospår - Christian Unge
• Denis Mukwege - En levnadsberättelse - Berthil Åkerlund (Biografie van Prof Dr Denis Mukwege, oprichter Panzihospitaal, Oost-Congo/DRC, geen thriller uiteraard)
• Den fallande detektiven & Mästare, väktare, lögnare, vän - Christoffer Carlsson (opvolgers van De toren van de dode zielen, met politierechercheur Leo Junker)
• Kvinnan på stranden - Tove Alsterdal
• Eugen Kallmans ögon & Nortons filosofiska memoarer (dunne roman) - Håkan Nesser
• Utmarker - Arne Dahl
• Jaktmark (eerste boek uit de thrillerserie Embla) - Helene Tursten
• I varje ögonblick är vi fortfarande vid liv - Tom Malmquist (roman)
• Liknelseboken - Per Olov Enquist (roman)

Wat verloot ik? Een mooi pakket van deze nieuwe Zweedse boeken:

• Elva dagar i Berlin - Håkan Nesser (een 'saga voor kinderen boven de 18 jaar') 
• Badhytten - Olséni & Hansen ('feelgooddeckare')
• Lycke - Mikaela Bley (Dochter vermist)
• Tre sekunder - Roslund & Hellström (het boek dat vóór Drie minuten komt!)
• Orten - Joakim Zander ('De Redding')
• Plus een nummer van het Zweedse tijdschrift Books & Dreams nav het CrimeTime Festival met interviews met schrijvers

En wat moet je hiervoor doen?

• Ten eerste: Zweeds kunnen lezen. Sorry daarvoor!
• Ten tweede: hieronder duidelijk laten weten dat je mee doet voor dit boekenpakket. 
• Ten derde: mijn blog volgen.
• Ten vierde: minstens een poging wagen om de puzzels uit mijn vorige blogartikel op te lossen! ;-)

 Als je aan deze voorwaarden voldoet, doe je gewoon mee voor een divers en smakelijk boekenpakket!