Ik heb net 2 non-fictieboekjes uitgelezen. Enerzijds De kleine zebra en zijn strepen van Rik Pinxten, een dun boekje van een 60-tal pagina's, gratis verspreid door en meegenomen uit een Antwerps cultureel centrum nog niet zo lang geleden en anderzijds Kun je een betere wereld kopen? van Wouter Mensink dat wat uitgebreider en zeker nog boeiender was. 

Het eerste boekje is een pamflet, weliswaar uit 2008, dat oproept om anders te gaan leven en op het eerste zicht misschien wel vooral voor jongeren bedoeld zou kunnen zijn, als je in de titel een kleine zebra tegen komt en het ook foto's en tekeningen belooft. Dit is echter niet zo, maar uitsluiten doet het dat ook niet uiteraard. Rik Pinxten is gewoon hoogleraar antropologie en religiestudies aan de Universiteit Gent en voorzitter van de Humanistisch Vrijzinnige Vereniging. Hij is geen prediker om de één of andere strekking aan te hangen maar wel een pleitbezorger voor een actief modern humanisme dat antwoorden biedt op de uitdagingen van de moderne maatschappij.

Onder de hoofdstukjes Anders leven, Anders wonen, Anders eten en Anders rijden biedt hij de tegenwoordig toch reeds bekende antwoorden als solidariteit en diversiteit, andere soorten woonentiteiten, lokale en ecologische voeding, en een duurzamere mobiliteit. Zo wereldschokkend zijn deze oplossingen tegenwoordig niet meer. Het blijkt echter nog steeds heel moeilijk om deze oplossingen in de praktijk om te zetten en ook van hogerhand proberen te implementeren om grotere doelgroepen daarmee te bereiken. Enthousiasmerend is dan wel dat elk hoofdstukje wordt afgesloten met een voorstelling van personen die naar deze principes (proberen te) leven en zo een goed voorbeeld stellen aan de lezer. Een geëngageerde vrouw die heel haar leven vrijwilliger is geweest voor de gezinsbond, buren, migranten, vluchtelingen, enz; een Gentse die vocht voor meer publieke ruimte en daarin geslaagd is; een koppel dat vegetarisch is en zelf hun groenten verbouwt en één van de vele koppels dat er bewust voor kiest om zonder auto te leven. Zij zijn maar enkele van de vele voorbeelden die in hun eigen leven vorm geven aan de huidige maatschappelijke problemen. Pinxten pleit hierin voor het zebramodel waarop hij uitgebreider ingaat in zijn boek (uit 2007) 'De strepen van de zebra'. "Hoewel elke zebra er als een zebra uitziet, verschillen ze onderling allemaal een beetje van elkaar. Het strepenpatroon van ieder dier is anders." En dit trekt hij dan verder door naar ons, de mensen. 

Het tweede boek 'Kun je een betere wereld kopen?' van Wouter Mensink is diepgaander en uitgebreider. Het is echter ideaal als je een boekenblog hebt én tegelijkertijd ook wil beginnen bloggen over fairtrade (lokaal in Antwerpen vnl). Een boekentip voor beide blogs dus. Ik heb zelf iets met fairtrade: ik ben nu al 16 jaar vrijwilligster voor een Oxfam-Wereldwinkel in mijn buurt en heb altijd in meerdere of mindere mate meegedraaid in een aantal (nationale of plaatselijke) beleids- en adviesorganen. Mijn engagement of misschien eerder mijn overtuiging is altijd op en neer gegaan, vnl van op in de beginjaren naar meer neerwaarts toen ik een eind in de 20, begin de 30 begon te denken, dat het toch niets uithaalde. En uiteraard vinden er soms ook tegenslagen plaats in de (lokale) fairtradewereld. Het is natuurlijk niet enkel je overtuiging of je ideaal waardoor je aan vrijwilligerswerk begint te doen of zeker blijft doen, maar ook de sociale kant ervan: vriendschappen die je ontwikkelt, loyaliteit, je eigen ontwikkeling van bepaalde vaardigheden, ontmoetingen met fairtrade partners, enz. En dat zijn nét ook de kanten er aan waardoor ik dit ben blijven doen.

Dit is een lange introductie om te komen waarover het gaat in dit boek. Mensink stelt zich de vraag of de individuele keuze van consumenten voor fairtrade kan opwegen in de internationale handel en of dit de weegschaal kan doen overhellen naar een rechtvaardigere wereldhandel en betere arbeidsomstandigheden voor de (land)arbeiders in deze wereld. Dankzij het werk van filosofen, sociologen en antropologen als Bruno Latour, Michel Foucault en Peter Sloterdijk en aan de hand van enkele bekende documentaires over wereldhandel komt hij erachter dat dit politiek consumentisme zeker kan helpen maar dat het ook een collectief probleem is, dat een publieke discussie vereist en waarvoor collectieve/publieke groepen moeten opkomen bij de politiek, multinationals, etc.

Op fairtrade vlak is Nederland trouwens zowel een voorbeeld als een voorloper: vertrekkend van de Max Havelaar van Multatuli via Paul Mejs van Kerkrade met zijn eerste importorganisatie, de eerste wereldwinkels in Nederland, Frans Van der Hoff en Nico Roosen van het label Max Havelaar/FLO International tot Toon Van de Keuken met zijn Tony's Chocolonely, de Fairphone en nu deze auteur: allemaal komen ze - toevallig? - uit Nederland. Het begin van het boek tovert trouwens een glimlach op je gezicht: te beginnen bij het beroemde en fameuze appèl van Multatuli die de pen overneemt van zijn personage, gaat het verder naar een beeldige keukenscène waar Teun Van de Keuken chocolade zit te eten en nadien zijn lokale wijkagent opbelt om zichzelf aan te geven vanwege een misdrijf omdat hij zichzelf betrokken acht bij de slavenarbeid die voor deze chocoladereep nodig was. Een goede manier om het ijs te breken voor een moeilijk en niet zo evident onderwerp. Dankzij de concrete voorbeelden van de documentaires en de cases leest het boek ondanks de filosofische en sociologische theorieën gelukkig ook vrij vlot. 

Het boek komt niet zoals steeds uit de socio-economische hoek zoals het bij fairtrade zo dikwijls gaat, en zoekt niet nog maar eens naar wat de impact nu juist is van fairtrade en of deze nu écht wel voldoende betekent voor de begunstigden. Het is een filosofische en sociologische benadering of consumenten zich individueel verantwoordelijk moeten voelen of ze de juiste producten kopen dan wel dat ze in een collectief moeten ijveren voor een winkel waarin àlle producten fairtrade zouden zijn. Uiteindelijk is dat ook waarnaar fairtrade en alternatieve handelsorganisaties streven: zichzelf overbodig maken maar omdat dit nog lang zal duren, doen we toch nog maar eventjes verder met dat vrijwilligerswerk en die sensibilisering. Een boeiend boek met een frisse blik op deze sector: een aanrader voor de 'actoren' en de vele vrijwilligers uit deze fairtrade-wereld. Een wat aangepaste bespreking zal ik bij dit boek als recensie plaatsen.