Een gigantische familieroman van 1248 pagina’s lezen samen met 79 andere lezers in feuilletonvorm: het was een unieke belevenis die Hebban en uitgeverij Atlas Contact me boden. En zo werd het ook behapbaar want anders zou ik daar toch niet zo snel aan beginnen eerlijk gezegd. 

Het is een – gelukkig chronologisch - verhaal van 6 generaties en heel wat personages, ons verteld door Nitsa, die in Berlijn woont, en zelf een nazaat van een Georgische chocolatier, die op het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw leeft samen met zijn gezin en veel succes kent met zijn chocoladefabriek en een geheim recept voor chocolade heeft ontwikkeld. Zijn dochter, Stasia, groeit uit tot zowat de oermoeder doorheen het boek en zal een lang maar hard leven lijden getekend door tragedies. Ze trouwt met een Russische officier, Simon Jasji en haar kinderen, Kostja en Kitty, gaan door omstandigheden heel andere wegen op, waarvan er één in het westen een leven en een carrière zal opbouwen. Kleinkinderen en achterkleinkinderen krijgen het moeilijk omwille van hun allesbepalende en druk uitoefenende familiebanden. De opeenvolgende omwentelingen in een land als Georgië, beginnend bij het omverwerpen van de tsaar, het Sovjetrussische communistische bewind, het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, de nationalistische opstanden van deze Kaukasusstaten, tot de omverwerping van het IJzeren Gordijn zijn de bepalende achtergrond voor de tragische levens van deze familie. 

Brilka, aan wie dit boek is opgedragen, is het nichtje van Nitsa, dat wel bij haar familie in Tbilisi woont, maar tijdens een danstournée in Nederland, naar Wenen probeert te ontsnappen uit haar korte leventje. De proloog waarin dit wordt uiteengezet, zet de toon voor de rest van het boek met een staal van prachtig maar toch ook wel wat overdreven taalgebruik, in ieder geval niet in een stijl die lang vol te houden valt. Verwijzingen naar mythologie en religie, en heel wat metaforen, symboliek en intertekstualiteit kruiden het ganse boek maar worden vanaf het eerste echte deel gelukkig aangevuld met belevenissen en echte geschiedenisfeiten voor deze nuchtere geïnteresseerde lezer. 

Het boek is doordrenkt van de manier van leven en de zienswijzen van de tijd waarin de gebeurtenissen zich afspelen. De vrouwen blijven bij hun kinderen en proberen ter plaatse brood op de plank te brengen, en de mannen gaan vechten in de verschillende oorlogen en verblijven in de kazernes of op zee. Hier en daar komen de jongere generaties vrouwen wel op voor hun eigen carrières, beginnen met een wiskunde- of film- en theaterstudie, en worden architect. Kunstenaars allerhande zijn minder waard dan diegenen met een ‘echt’ beroep. Ook homoseksualiteit, en het taboe en de verwerping ervan, komt erin aan bod. 

Toch is het grotendeels het lot van de vrouwen om door tegenslagen telkens door de hel te gaan en hun fysieke én emotionele integriteit wordt daarbij dan aangetast. Opeenvolgende, gelijkaardige tragedies worden soms wat té veel om allemaal te kunnen verstouwen. 
Het gaat echter ook in heel wat situaties – niet altijd en overal - over een gegoede familie met heel wat voordelen, die zich er, dankzij hun mannen inderdaad, wel weten doorheen te slagen. Als je er de armoedecijfers uit die tijd, en nu trouwens ook nog, van Georgië op naslaat, mag je zeker tot deze conclusie komen. 

Veel drama krijgt de familie voor het eerst te verwerken door de omverwerping van het tsaristisch bewind door de communisten aan het eind van W.O. I, waarvan de oorlog ontelbare slachtoffers maakt in de toenmalige Sovjet-Unie en ook in de familie Jasji. De breuk tussen de brute Russische bezetter en het nationalistische verzet later in Georgië, de reden waardoor in W.O.II Georgische nationalisten gaan meeheulen en zelfs mee gaan vechten met de Duitse nazi’s, zal de familie Jasji nog meer uiteensplijten. (Georgië was uiteraard geen alleenheerser in deze dubbelzinnige positie, ook in het westen van Europa kwam dit voldoende voor. De Belgische vroeg 20eeuwse taalpolitiek met haar conflicten leidde hier bijvoorbeeld ook tot dit verkeerd ‘soort nationalisme’. ) Dankzij de personages van Georgi Alania en Fred Lieblich kan je eigenlijk de tegenstrijdige effecten van de verschillende politieke regimes die hierin aan bod komen, tegen elkaar afzetten. 

Nog verder in het verhaal komt de opstand aan bod die in Georgië plaats vindt als Rusland wilt uitbreken uit het isolationistische verhaal en haar economie ‘liberaliseren’ onder Gorbatsjov. De effecten daarvan zowel op Rusland als de andere Sovjetstaten waren desastreus. Toen begon bovendien ook de oorlog omtrent Abchazië en Zuid-Ossetië tussen Georgië en Rusland op te spelen. De familie Jasji speelt haar voordelen dan wel kwijt en zet haar bezittingen in om in haar basisbehoeften te kunnen voorzien. Politieke opstanden blijven in de 21ste eeuw in Georgië en in de regio bovendien de kop opsteken, waaronder de ‘Rozenrevolutie’, en ze blijft momenteel nog steeds een kruidvat. 

Een rode draad in het boek is het ‘gepimpte’ chocoladerecept dat Stasia overerft van haar vader, en zij op haar beurt doorgeeft aan Nitsa. Er wordt gesuggereerd dat alle vrouwen die hier van drinken, wel ergens tegenslag zullen krijgen in hun leven. Jammer genoeg is dit niet overal even goed uitgewerkt en de chocoladedrank wordt dan ook vooral gebruikt als voorteken of als aankondiging voor welk personage ooit een drama zal meemaken. 

De tragiek en de melancholie die uit dit boek spreekt, voelt wel wat Russisch aan. Het verhaal is prachtig verteld, door de leesclub werden er tientallen mooie citaten uitgehaald, hoewel het ook wat barok aandoet en er nogal veel franjes in voorkomen naar mijn smaak. Ook motto’s die de heersende tijdsgeest en de propaganda uitademen, zijn uitgewaaierd over heel het boek. Heel wat bekende Russische namen komen er dan ook in voor. Op dat vlak doet deze volumineuze roman geen afbreuk aan de Sovjet-Georgische afkomst van de schrijfster . 

Kortom: hier heb je een tragisch familie-epos met op de achtergrond véél informatie over de geschiedenis van Georgië en de Sovjet-Unie dat verdient te worden gelezen door een Nederlandstalig publiek. Opzoek- en schrijfwerk van 4 lange jaren door de schrijfster maken van deze roman een formidabel en subjectief, zo bedoeld door de schrijfster, werkstuk dat voor mij vier sterren waard is.