Marokko is precies een volgend  thema dat wat meer naar voren komt in de keuze van mijn boeken de laatste tijd. In oktober las ik bijv. Vertel het iemand, de laatste nieuwe roman van Rachida Lamrabet, een roman over een jongen uit het noordelijke Rifgebied in Marokko die in de troepen van de Franse koloniale bezetter in de Eerste Wereldoorlog gaat meevechten.

Een non-fictieboek dat mijn aandacht trok en nog niet zo lang geleden is uitgebracht, is Opstand in de Rif met bijdragen van verschillende auteurs en bijeengebracht onder redactie van de Marokkaans- Vlaamse docente Btisam Akarkach aan de – uiteraard overbekende ;-)  – Antwerpse Karel De Grote hogeschool. Zo heb ik pas de boeken gekocht van Mohamed Choukri die tot klassiekers zijn uitgegroeid, namelijk Hongerjaren en Gezichten. Ook Het verlaten land van Mouloud Mammeri staat te blinken op mijn wil-ik-lezen-lijstje.

Vorig jaar brak deze opstand uit, bekend onder de naam Hirak-beweging, naar aanleiding van de dood en vernedering van de Marokkaanse visser Mohcine Fikri. Toen de politie beslag legde op zijn partij illegaal geviste vis, weigerde hij smeergeld te betalen, belandde zijn vis in de vuilkar en sprong Fikri die partij achterna net op het moment dat de persen van de vuilkar in actie schoten. Een omstaander filmde zelfs zijn gruwelijke dood, maar in feite zijn dit al genoeg details om te weten hoe diep dit bij de door armoede en corruptie geplaagde gewone bevolking er moet hebben ingehakt. Wat Fikri had meegemaakt, bewees voor de Riffijnse gemeenschap eens te meer dat ze achtergesteld en gediscrimineerd werden door de regering in Rabat.

De verontwaardiging sloeg de vlam in de pan en de Riffijnen van Al Hoceima en omstreken gingen op straat voor meer jobs, gezondheid, onderwijs en infrastructuur, kortom voor meer investeringen en om een echt beleid op dit vlak te eisen. Nasser Zefzafi werd het boegbeeld van de beweging, maar werd door de Marokkaanse overheid gearresteerd in een poging deze beweging te onderdrukken. Zefzafi schreef het voorwoord voor dit boek.

Gedurende de loop van de Hirak-opstand zijn er meerdere acties gevoerd, zijn er meer activisten en sympathisanten opgestaan, ook in de grote migratielanden waar veel Riffijnse Marokkanen naartoe zijn getrokken zoals Frankrijk, België, Nederland, Spanje en in mindere mate enkele andere Europese landen. Verschillende steuncomités zagen er bijvoorbeeld het daglicht. Hun acties zijn ook digitaal gaan leven op de sociale media, waardoor ze bekend werden in het buitenland en aan sympathie wonnen maar erdoor ook blootgesteld werden aan controle, censuur en aanvallen van de Marokkaanse overheid om de Hirakbeweging in de kiem te smoren. Heel wat activisten en journalisten, zowel Marokkaanse als buitenlandse, zijn daardoor gearresteerd of minstens in aanraking gekomen met de politie en meestal eerder op hardhandige wijze. De mensenrechten van de Marokkanen, ook diegenen die met de Rif en de Hirak sympathiseren, zijn met de voeten geschonden. Na een half jaar werden naar schatting zo’n vijfhonderd Hirak-leiders en leden opgepakt, van wie tientallen minderjarig. Een 19-jarige kreeg een celstraf van maar liefst 20 jaar wegens zijn vermeende betrokkenheid bij het uitbranden van 4 auto’s en een woning tijdens rellen waarvan hij verklaart er nooit aan te hebben deelgenomen!

De Hirakbeweging werd door de Marokkaanse koningsgezinde overheid in Rabat geportretteerd als separatistisch, waarin er misschien een aantal Riffijnen deelnemen die meer onafhankelijkheid wensen, maar die slechts enkele stemmen zijn in een beweging die slechts opkomt voor betere economische kansen en democratisering.  De beweging wil dat er meer economische slagkracht wordt gecreëerd zodat de migratie uit deze gebieden eindelijk een halt kan toegeroepen worden. In Marokko heeft de monarchie de economische touwtjes stevig in handen. Zij investeren in die delen van de economie die voor hen het belangrijkste zijn en niet voor de bevolking.

Dit boek geeft je een goede historische uitleg en plaatst de Hirakbeweging in de geschiedenis van de verschillende protesten in de Rif, met het antikoloniaal verzet tegen de Spaanse kolonisator in de jaren 1950 als een voorbeeld. De leider van dat verzet, Mohammed Abdelkrim El Khattabi, wordt nog steeds vereerd door de jongere activisten van deze Hirak.

Een nadeel van dit boek is de povere tekstredactie. Vele zinnen duiden op het passieve, krukkige taalgebruik dat een aantal academici soms zo eigen is en die in hun dagelijkse werk niet beoordeeld zullen worden op een heldere schrijfstijl. Het begrijpen van een tekst in een academische stijl hoeft niet het talent te zijn van elke lezer die mogelijk geïnteresseerd is in dit thema, al was het alleen maar omdat de Riffijnse gemeenschap in Antwerpen zo groot is. Ook de verdeling in hoofdstukken is niet altijd even helder. Daarnaast duiken er, zeker in het tweede deel, precies meer en meer typ- en ook grammaticale fouten op. Dit is ergerlijk, de meeste auteurs zijn afkomstig of wonen al langer in het Nederlandse taalgebied; ook de uitgeverij gaat hierin niet vrijuit. Het verhaal verdient dit niet; ook de beeldvorming van de van afkomst Marokkaanse auteurs verdient dit niet.