5 jan:

Omdat ik hier al zo lyrisch was over de recente boeken van Erik Vlaminck, ben ik sinds begin dit jaar ook in zijn vroeger werk gedoken, en wel om te beginnen met zijn 'roman fleuve' Het schismatieke schrijven. In deze zes delen gaat hij op zoek naar herinneringen aan zijn ouders, grootouders, van moeders- en van vaderszijde. Met wat hij terugvond, stelde hij een mozaïek samen dat op ingenieuze wijze een intrigerende roman is gaan vormen. De delen op zich zijn helemaal niet zo lang, maar niet allemaal in één keer terug te vinden in de bibliotheek of elders...

Achtereenvolgens zijn dit de 6 romans, zowel apart als in 3 bundels uitgegeven:

• Quatertemperdagen en Wolven huilen in de bundel Langs moederszijde
• De portrettentrekker en Houten schoenen in de bundel Langs vaderszijde
• Stany, een stil leven en Het schismatieke schrijven in de bundel Langs schrijverszijde.  

Ik las nu Langs moederszijde, dat ook nog de novelle, Anastasia, bevat, bij nader inzien een perfecte prelude op die eerste twee romans. In Quatertemperdagen gaat het voornamelijk over het leven van zijn grootouders Fien van Riel en Eduard Rombouts en hun kinderen, waaronder zijn moeder Anneke. Jaak van Riel is een oom van Fien, een personage uit de novelle Anastasia, waar ook nog zijdelings verwezen naar wordt. In Wolven huilen gaat het dan weer over een halfbroer van zijn grootmoeder, Fons Huybrechts, die samen met Liza Schrijvers naar Canada is verhuisd. Met beide karakters hebben we dan ook al kennisgemaakt in de eerste roman.

Het zijn beide 'wonderschone' heel gevoelige verhalen van een Vlaamse familiegeschiedenis met veel liefde weergegeven door de schrijver. In beide romans worden de gezichtspunten afgewisseld tussen die van de personages en die van de schrijver, in de ik-vorm, die in zijn huidige leven op zoek gaat naar herinneringen van vroeger en getuigen uit die tijd nog aan de tand gaat voelen om te proberen al deze flarden aaneen te rijgen. In de hoofdstukken die in het verleden van zijn familie spelen, kan de schrijver zo in de hoofden van de personages kruipen zodat het overkomt alsof alles echt zo gebeurd is. De verhalen spelen zich af in de late 19de eeuw tot aan de vroege jaren '60 wat ook zeer goed doorschemert in het Vlaamse taalgebruik. Zo komt het natuurlijk allemaal nog echter en logischer over. Het zijn voor mij alleszins heel vlot te lezen romans. ;-) Maar uit die tijd stammen ook de hardheid van het leven, de armoedige miserie, de gevolgen die de twee wereldoorlogen met zich meebrachten en families die hierdoor werden opgesplitst, de schandalen die werden verstopt voor de gesloten dorpsgemeenschappen... Als deze verhalen voorgelezen zouden worden, hang je gegarandeerd aan de lippen van de verteller! 

Erik Vlaminck is dan ook een échte Vlaamse verhalenverteller. En met deze romancyclus, aangevangen in 1992 overigens, brak hij door bij het grote publiek. Hij bewees het nogmaals in zijn recentste roman De zwarte brug, maar nu leer ik nog meer uitstekende boeken kennen van deze aimabele schrijver, en begin ik ook in te zien waar een zekere Kris Van Steenberge de mosterd haalde. 

Hou deze blog in de gaten om meer te lezen over mijn leeservaring van de hieropvolgende romans! 

2 feb:  Deel 2, Langs vaderszijde van deze "roman fleuve over wie we zijn en waar we vandaan komen" geraakte vannacht uitgelezen.  De verhalen stromen ook over je heen en ze zijn heel vlot leesbaar trouwens.

In het deel De portrettentrekker volgen we vooral grootvader Henri Vlaminck en een zus van deze grootvader, Virginie, vanaf hun kindertijd. Er wordt enorm veel gesprongen tussen de periodes van zowel de kleine opgroeiende Erik samen met zijn vader en/of grootvader naar de opgroeiende én de volwassen Henri en Virginie. Een ankerpunt in het verhaal is zeker Virginie die in de jaren '70 in een rusthuis terecht komt en haar herinneringen van lang geleden dan levendiger voor de geest kan halen dan wat er gisteren naast haar bed gebeurd is.

Henri en Virginie groeien op met heel wat broers en zussen die allemaal uitzwermen als hun moeder na het baren van een veertiende kind, sterft. Ook drie kinderen hebben na al die tijd het leven gelaten. Hun vader is een magere maar tirannieke pater familias. De familie blijkt heel wat geheimen te hebben die ook naar het einde toe nog niet helemaal opgeklaard geraken en wat twijfel blijven zaaien.  Als ze volwassen zijn, leidt/lijdt Henri een zwaar armzalig leven met zijn gezin in Diest, en wordt zijn gezin ook betrokken bij de twee wereldoorlogen, terwijl Virginie als meid voor een rijke vrouw in Brussel het veel gemakkelijker zal hebben. Met Erik verplaatsen we ons in zijn leven als opgroeiend kind bij zijn ouders thuis, en als volwassene als hij voor de begrafenis van zijn grootvader zorgt en zijn groottante in het rusthuis zal bezoeken. 

In het deel Houten schoenen staat zijn vader Georges centraal die zich in een opwelling uit frustratie voor de wachtrijen die staan aan te schuiven voor de rantsoenen, vrijwillig meldt om te gaan werken in Duitsland. Daar krijgt hij later in het verhaal dan ook spijt van hoewel hij er ook een eerste liefde beleeft en zijn verlangens voor het meisje in kwestie voor het eerst zo diep gaan. Hij zal er vrienden mee verliezen en de dood in de ogen kijken. Gekende verschillen tussen diegenen die zich willens nillens door de Duitse bezetter laten meeslepen en anderen die zich bij de weerstand hebben aangesloten, slaan weer bressen in relaties. Ook hier gaat het spel met de tijd uiteraard verder. 

Het Vlaamse gemeenschapsleven wordt in beide delen weer enorm goed geschilderd. Er wordt verteld over Diest, Lokeren, Brussel en Kapellen. Je wordt meegezogen in de levens van de personages en je hebt geen moeite om volledig mee op te gaan in de verschillende tijdsperiodes, ook al wordt er continu over en weer gesprongen. Enerzijds besef je dat het verhaal grotendeels verzonnen is door de schrijver en anderzijds wordt dit zoveel gespekt door belevenissen en herinneringen van het personage Erik Vlaminck dat je 100% kan geloven in het verhaal. Dat spelen met verschillende feiten en fictie maken deze romancyclus ook zo charmant zowel als realistisch. Vanavond op naar het volgende en laatste deel!   

 7 feb:  Deel 3, van wat ik dacht het laatste deel te zijn in deze romanreeks. Lezers die dit boek tot het einde zullen uitlezen, zullen beter weten. Die dekselse schrijver toch! 

In Stanny, een stil leven net als in Het schismatieke schrijven volgen we Constant Van Stokken doorheen zijn jonge en volwassen leven en zijn kennismaking en niet zo zachtzinnige ontmoeting met Erik, die ongeveer dezelfde leeftijd heeft. Nog steeds kijken we mee in het leven van de schrijver maar wel afwisselend door zijn eigen ogen en die van Stanny, die het maar moeilijk heeft te verduren met die Erik, die hem samen met een groep vrienden pest als hij van het ter dood veroordeelde dorp Wilmarsdonk (t.v.v. de uitbreiding van de Antwerpse haven) naar Kapellen verhuist. De neergang van dit personage is bijna onvermijdelijk: als in zijn jeugd zijn moeder bedlegerig wordt en zijn vader, een alcoholicus, niet naar hem omkijkt, moet hij zichzelf maar zien te beredderen. De afbraak van zijn dorp raken hem en zijn vader enorm. Hij vlucht weg in een fantasiewereld en wordt verliefd op camions, vrachtwagens dus, maar dit is een oer-Vlaams boek welteverstaan. En dan is daar vriend des huizes, oom Leon Van Riel, met zijn sterke verhalen. In de loop naar het tweede verhaal is er een versnelling in het volwassen leven van Stanny als hij van de familie van zijn moeders' kant een onverwachte erfenis krijgt maar daar niet veel beter van wordt en in hetzelfde psychiatrische opvangtehuis belandt als waar Erik ondertussen aan het werk is. De schrijver die dit werk ook in de echte wereld uitoefende, beschrijft met veel finesse de taferelen die zich in die jaren in zo'n aftands door broeders gerund tehuis afspelen en wat voor hel dit juist was. De stemmen in het hoofd van Stanny volgen mee met hem en zullen hem tot op het einde van zijn leven begeleiden. 

Wat de schrijver doet in dit laatste deel, is echt wel 'raar'. Van al wat Stanny overkomt, neemt hij de schuld als het ware op zich, of legt hij het toch op het personage dat hem moet voorstellen. Vandaar dat 'schismatieke' in de titel ook waarschijnlijk, dat zal wijzen op de breuk in het leven van Stanny, op de breuk tussen Stanny en Erik, op de breuken tussen verschillende karakters die allemaal de nodige miserie in hun leven meemaken. 

Nee, echt vrolijk gaat het er in deze trilogie niet aan toe, moet ik toegeven. Toch zijn de verhalen en de anekdotes soms echt hilarisch, en beschrijven ze maar al tegoed de vroegere tijd in deze Vlaamse dorpen en gemeenten. Zeker uit de mond van Leon Van Riel kom je heel wat straffe zaken te weten. Deze romankroniek gaat over staminees, kermissen, de oorlog en het zothuis. En je Vlaams wordt sowieso opgefrist. Zo sappig zal je het - zeker als Nederlander - nog niet dikwijls hebben gehad. Een mengelmoes van stemmen leidt je doorheen de jaren van de voorbije eeuw tot in de jaren '90. Maar pas op: de schrijver heeft je op het einde goed liggen! In een naschrift beloven hij en de uitgeverij namelijk nog een epiloog...