Een tijdje terug kwam ik nog maar eens in boekhandel De Groene Waterman na een voorbereidingszoektocht in de tweedehands winkel ernaast naar enkele toneelstukken van Hugo Claus, die ik met het Klassieker Genootschap wil lezen binnenkort. De Wolstraat in Antwerpen is dan ook niet goed voor je budget als je één van de vele boekenliefhebbers bent uit de streek of er op bezoek komt, met nog enkele antiquariaten en boekhandels in de buurt. Natuurlijk kon ik niet anders dan ook opnieuw een paar dingen te kopen in mijn favoriete boekenwinkel. Op de winkeltoog stond strategisch het boekje Para opgesteld, een theatermonoloog van David Van Reybrouck die perfect als novelle gelezen kan worden. En die schrijver en onderzoeker heeft zijn strepen verdiend met het uitmuntende Congo: een geschiedenis, een boek dat ik een aantal jaar geleden al las en mij met m'n neus op de Belgische feiten in onze ex-kolonie drukte (nadat mijn lessen geschiedenis in zowel het middelbaar als het hoger onderwijs daarin grotendeels faalden).

Ook een emotionele ervaring en associatie hierbij: het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, in de volksmond het Afrikamuseum genoemd, in Tervuren bezoeken met een groep Franstalige (artsen-)studenten van het tropisch instituut waaronder een groot aantal Congolezen. Een bevreemdende ervaring was dat waar ik van op een afstandje observeerde hoe Congolese dokters met een al vrij lange staat van dienst door foto's en tekst hun eigen geschiedenis door de ogen van een museum hier bekeken en er nog emotioneel van werden... 

Maar verder over Van Reybrouck! Hij is een veelzijdig auteur. Voordat hij het boek Congo schreef, en hij zowel bewondering als kritiek oogstte met zijn G1000 - initiatief en zijn pamflet Tegen verkiezingen, waarmee hij nu de wereld rondreist, schreef hij al proza, essays, poëzie en theater.

Para is een theatermonoloog die over een hard maar vergeten onderwerp gaat: de hoofdrolspeler is een militair die deelnam aan een grootschalige Belgische militaire interventie in 1992-93 in Somalië. Hij geeft een speech met een 'Kempisch accent' (lees: met een vettige Kempische klank op de bühne) en vertelt er over zijn ervaringen, en de verschillen tussen de eerzame doelstellingen van zulk een missie en de smerige praktijken die er op het terrein naar boven komen. Die episode doet Belgen misschien toch nog denken aan zware mistoestanden die Belgische soldaten toen ten laste werden gelegd en er internationaal voor werden aangeklaagd. Sommige beelden brandden terug op mijn netvlies toen ze in deze novelle aan bod kwamen. David Van Reybrouck maakt van deze monoloog een aanklacht noch een lofzang. Hij onderzocht op zijn manier de complexiteit van en wat voor moeilijkheden zulke zware internationale vredesoperaties met zich meebrengen bij soldaten die nog nooit van hun binnenlandse kazernes zijn weggeweest. Denk daarbij aan de fantastische acteur en theatermaker Bruno Vanden Broecke die dit op het podium heeft gezet, en je begrijpt hoe geweldig dit stuk moet zijn geweest. De geschreven monoloog is waarschijnlijk een beetje aangepast om het vlotter leesbaar te maken maar niet veel. De inhoud is echt straf en opnieuw een eye-catcher qua originele invalshoek. 

Toen ik meer informatie opzocht op zijn website over deze monoloog, bleek dit bovendien in het verlengde te liggen van twee theatermonologen die hij al eerder maakte over Congo in 2004 en 2007, vooraleer zijn boek er over uit kwam in 2010 dat de Libris Geschiedenis Prijs en de AKO Literatuurprijs won. Gelukkig werden deze monologen opgenomen in een boekje bij zijn uitgeverij Bezige Bij in 2011 om ook lezers als ik die amper naar theater gaan daar toegang tot te geven.

In de monoloog die Siel van die Mier komt een wetenschapper, een entomoloog, aan het woord die onderzoek doet naar de duidelijke en de zeer ordelijke gemeenschap der termieten. Opgepast: als je begint dit te lezen, begint het dus misschien ook te kriebelen! Daarnaast vertelt hij over zijn persoonlijke leven, zijn passies en de politieke situatie die hij als volledig onberekenbaar ervaart. Deze theatermonoloog was in samenwerking met acteur Josse De Pauw en LOD Muziektheater.

De tweede monoloog Missie geeft het woord dan weer aan een missionaris die 'zijn volstrekt onafhankelijke maar ook onthutsende visie op Congo geeft, waar hij tientallen jaren heeft gewerkt en gruwelijke dingen heeft meegemaakt.' Nu, dat prikkelt mij ook voldoende om dit boekje nog verder uit te lezen, waar ik gisteren mee begonnen ben! Voor deze monoloog startte de samenwerking met Bruno Van Den Broecke en de KVS in Brussel.  

David Van Reybrouck (1971) is cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver. Hij heeft mij enorm geënthousiasmeerd om meer van hem te lezen en er staan nog heel wat titels van hem op mijn te lezen-lijst, o.a. zijn debuut van 2001, De plaag, dat veelvuldig werd bekroond en vertaald, en dat ook nog in mijn boekenkast staat te wachten. Zijn werk of het nu fictie, non-fictie of toneel is, interesseert me enorm. Dus dat grote Indonesië-boek, in de trant van zijn boek over Congo, mag er zeker ook gauw komen!  

Meer info:

• http://www.davidvanreybrouck.be/nl/content/missie
• http://www.lod.be/nl/producties/die-siel-van-die-mier/ 
• http://www.debezigebij.nl/boeken/twee-monologen/ 
• http://focus.knack.be/entertainment/podium/david-van-reybrouck-bruno-vanden-broecke-en-raven-ruell-werkten-stiekem-aan-para-voor-kvs/article-normal-769733.html