Rijke mensen sterven niet - Anneke Verbraeken

Ik kreeg dit manuscript van uitgeverij Atlas Contact om het vooraf te kunnen lezen. 

Rijke mensen sterven niet is het neergeschreven verslag van verschillende bezoeken van freelance journaliste Anneke Verbraeken aan Rwanda en Congo tussen de jaren 2009 en 2016, beginnende bij haar eerste stappen in deze landen tot aan het einde toe als haar bezoeken door haar ervaring efficiënter worden, meer nieuwsgaring opleveren en ze meer en meer zelfzeker wordt van wat ze juist wil bereiken met haar interviews met verschillende partijen. 

Ze leert de gruwelijke geschiedenis en voortdurende politiek van 2 landen kennen die hun verleden niet (volledig) onder ogen willen zien en waar mensenrechtenschendingen en misdaden tegen de menselijkheid nog steeds dagelijkse kost zijn door alle partijen. In Rwanda zwaait de dictatoriale president Kagame nog steeds de plak die het roer overnam in 2000 na de genocide van 1994 en de vluchtelingenstroom en de tweede ‘vergeten’ genocide in gang zette met zijn troepen in 1996. (Ik las over deze vergeten genocide meer in het boek Marie van Marie Bamutese en haar man, VRT-journalist, Peter Verlinden). In de Democratische Republiek Congo is Joseph Kabila momenteel nog steeds zittend president en heeft deze door het uitstellen van broodnodige verkiezingen en een wetswijziging zijn mandaat eigenhandig verlengd. Oost-Congo wordt nog steeds beroofd van haar grondstoffen en de bevolking moet nog altijd haar land opgeven op de vlucht voor rooftochten, moorden en verkrachtingen. 

Anneke Verbraeken leert tijdens haar bezoeken mensenrechtenverdedigers en fiksers kennen die haar ter plaatse helpen zoals de Congolees Sylvestre Bwira, en de in het begin in Nederland wonende Rwandese oppositieleidster Victoire Ingabire Umuhoza. Deze laatste haalde zich veel moeilijkheden op de hals die ze vandaag nog steeds ondergaat in de Rwandese gevangenis door zich in 2010 kandidate te stellen voor het presidentschap met haar partij UDF. Verbraeken trekt de lezer in dit boek mee in enerzijds haar eigen ervaringen en al haar bezorgdheden rond haar journalistieke werk, en laat ons anderzijds haar nieuwe kennissen en vrienden mee volgen die haar steunen bij haar reportages maar ook elk hun eigen verhaal hebben en die elk op zich indrukwekkend zijn. Zo is het een spannend boek geworden waarin de lezer van op de eerste bank kan meeleven met zowel de schrijfster zelf als alle personen die zij op de voorgrond laat treden en op deze manier de onhoudbare situatie doorheen deze landen zien evolueren. 

Zij maakt de allesbepalende en nietsontziende controle door de Rwandese regering op de rechtszaak van Victoire Ingabire duidelijk en zoomt lang in op Ingabire’s zaak die haar nauw aan het hart is komen te liggen, ook omdat deze zaak in Nederland al redelijk wat stof deed opwaaien doordat de lange arm van Rwanda zelfs de Nederlandse politie en regering voor haar kar liet spannen. Nadien komt dan ook nog eens de IND, de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst, in het getouw die lang nadat de man en de kinderen van Ingabire met haar naar Nederland zijn gekomen, en Ingabire zelf al lang in Rwanda vast zit, nog nieuwe onderzoeken naar de man en de moeder van Ingabire instelt vanwege hun achtergronden en mogelijke rol bij de genocide. Deze feiten en dan nog van de laatste jaren, waarin toch meer en meer informatie naar boven is gekomen van de werkelijke situatie en omvang van de genocide op een miljoen tutsi’s en gematigde hutu’s, verontwaardigen me ten zeerste als Belgische alsnog omdat ik hier nog nooit van had gehoord. 

Het boek is eerder een persoonlijke getuigenis van de ervaringen van Verbraeken in de Grote Meren-regio dan een journalistiek verslag doorspekt met analyses, zo toegankelijk gemaakt voor een breder publiek. Ze helpt de gaten van de lezer in het verhaal op te vullen door een beknopte geschiedenis toe te voegen op het einde van het boek. De lezer kan eventueel kiezen om deze uitstekende samenvatting eventueel eerst tot zich te nemen als achtergrond voor tijdens het eigenlijke verhaal dan wel dit te lezen achteraf als nuttige aanvulling. Ze gaat geen David Van Reybrouck achterna met zijn allesomvattende Congo. Een geschiedenis of een Filip Reyntjens met de academische klepper De grote Afrikaanse Oorlog (beide in mijn boekenkast). Neen, ze brengt een vlot leesbaar reportageverhaal waardoor ze het leed uit het Grote Meren-gebied ook opnieuw in onze huiskamer kan brengen, zoals bijv. ook Lieve Joris doet. 

Anneke Verbraeken is zelfstandig onderzoeksjournalist en heeft in België geschreven voor Knack en MO*, en in Nederland voor onder andere Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer, de Volkskrant en HP/De Tijd. Ze werkte voor het Nederlandse tv-programma Brandpunt mee aan een reportage over Rwanda en werkt op dit moment aan twee documentaires: over een Congolese rebellenleider, en over een onberijdbare weg in hartje rebellenland. In 2016 ontving Verbraeken de Victoire Ingabire prijs voor de Vrede en werd ze door het Humanistisch Verbond genomineerd als Journalist voor de Vrede. Op haar blog http://www.buitenpostdewereld.org/boek-in-wording/ kan je meer lezen over het schrijfproces van het boek en tevens een stand van zaken over de andere aangesneden thema’s, een prima aanvulling voor de geïnteresseerde lezer. Vrij betrouwbare bronnen die worden geciteerd zijn bovendien ook Belgische: IPIS, het International Peace Information Service uit Antwerpen en Kris Berwouts, expert in het Grote Meren-gebied en directeur van EurAC, een Europese netwerkorganisatie rond Centraal-Afrika. 

David Van Reybrouck: ‘Weinigen in Nederland hebben zich zo hardnekkig en vastberaden vastgebeten in Rwanda als Anneke Verbraeken. Ze heeft niet alleen veel kennis en contacten ter plekke, ze heeft vooral ook moed.’