Antigone in Molenbeek is de nieuwste publicatie van Stefan Hertmans dit jaar: een kort theaterstuk van 78 pagina’s.

Ik ken de Griekse tragediën niet zo goed, maar als je even op internet opzoekt waar het verhaal van Antigone van de Griekse dichter/schrijver Sophocles om draait, snap je natuurlijk direct waarop Hertmans zich heeft gebaseerd om dit actueel verhaal te brengen: de Antigone van Thebe is de zus van Polyneikes die is gestorven in de strijd met Eleokles: Eleokles wordt plechtig begraven maar Polyneikes wordt gezien als een landverrader, mag niet begraven worden en zelfs niet betreurd. Antigone zal door haar oom en vader van haar verloofde, de heerser Creon, die het verbod uitvaardigde, opgesloten worden in een grot met voldoende eten zodat hij zich niet schuldig maakt aan haar dood, omdat ze zich niet aan zijn verbod gehouden heeft. Het verbod van Creon was volgens haar inzicht ‘geen verbod van de goden’. Echter, ook het volk van Thebe spuwt haar uit. Uiteindelijk zal Antigone zelfmoord plegen in haar opgesloten eenzaamheid.

Het motto van het stuk: om gelukkig te worden moet je verstandig handelen (maar wat is verstandig handelen?) en de goden niet tarten (maar wat is de goden tarten?). Het centrale thema van het stuk: Het individuele geweten versus de staatswetten; de morele of goddelijke wetten versus de menselijke wetten. Bron: Wikipedia

In Antigone in Molenbeek is Nouria, dochter van een meubelventer, de Antigone waar het om draait: haar broer is niet levend teruggekomen uit het buitenland want daar gestorven als terrorist. Zelf is ze een rechtenstudente op een Brusselse universiteit (NB: er zijn er 2, een Nederlands- én een Franstalige) maar is ze duidelijk verloren en eenzaam geraakt na het nieuws gekregen te hebben over de daden van haar broer en zijn dood. Toch wil ze om haar broer rouwen en wat nog van zijn “stoffige resten” overblijft, begraven. Ze gaat zo ver dat ze in het Forensisch Centrum inbreekt om te zoeken naar wat van hem is overgebleven. Ze begrijpt zelf niet goed hoe ze er zo verbeten en bezeten van is geraakt. Natuurlijk wordt ze betrapt en gearresteerd.  De parallellen uit het verhaal van Antigone worden volledig uitgewerkt in dit hedendaagse, heel psychologische verhaal... 

Dit is een zakelijke opeenvolging van de feiten die voorkomen in dit boekje. Hertmans gebruikt hier echter zijn eigen poëtisch en dramatisch taalregister voor dat amper beschreven kan worden in een bespreking: er speelt woede in door, angst, drama, eenzaamheid, frustratie, …  De nieuwe rauwe werkelijkheid en het taalgebruik contrasteren naar mijn gevoel met het poëtische ritme en de stilte in de witregels. Terwijl je Nouria wel volgt tot bij haar wijkagent, in haar cel, de rechtszaal, …

Het boekje is in 2 delen opgedeeld: de proloog en het verhaal van haar broer worden in deel 1 uit de doeken gedaan te samen met haar gang naar wijkagent Crénom. Dit deel eindigt met de paragraaf die ook op de achterflap is vermeld:

Hyena in mijn hoofd
Gieren in mijn hoofd
Zand in mijn ogen
Ik zie een stad in zand
verdwijnen
Ik had twee broers
De ene sloeg de andere
De andere mij soms ook

En er is niets meer te begraven

De waanzin in deel II waarin Nouria grotendeels opgesloten zit, wordt als volgt onder andere weergegeven:

Stilte. Witte uren
Dodelijke witte uren;
geen besef van tijd en wereld.
Dagen? Nachten? Wit licht.
Waanzin.

Uiteindelijk zoekt ze naar de rust die ze door de daden én de dood van haar ‘broertje’ niet meer kan terugvinden.

Op de laatste pagina van het boekje vind je twee kranten-artikels terug die verwijzen naar begrafenissen van terroristen waar ofwel de familie van de aanslagplegers in Parijs nog geen toestemming voor kreeg ofwel door meer dan 130 imams in Londen die geen dienst wilden houden voor de drie aanslagplegers daar. De vraag waar dit toneelstuk je mee laat zitten: Is dat een straf voor de terroristen of voor de familie? Het voelt voor mij als een nieuw provocatief maar doorvoeld deel in de verwerking van de aanslagen in Brussel.

Het eerste deel werd door Hertmans geschreven op vraag van De Balie in Amsterdam (een podium voor het vrije woord, eigentijdse kunst, politiek en cultuur), het tweede deel in overleg met het Kaaitheater in Brussel (een kunstencentrum voor dans, theater en performance), dat de volledige tekst zal spelen vanaf juni 2018.