Het was ergens dit jaar en ergens op Hebban dat Marije en ik besloten om in augustus samen Het achtste leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili te lezen. Op 1 augustus gingen we voortvarend van start en inmiddels hebben we de eerst vier van de totaal acht boeken waarin dit boek verdeeld is, gelezen. De hoogste tijd om jullie deelgenoot te maken van onze eerste bevindingen.

De auteur

Nino Haratischwili (1983, Tbilisi) is romancier, toneelschrijver en regisseur. Ze is thuis in twee talen en schreef sinds haar twaalfde zowel in het Duits als het Georgisch. Ze woont in Hamburg en is regisseur bij een theatergezelschap. Het achtste leven (voor Brilka) is haar debuut uit 2016. Drie jaar later verscheen De kat en de generaal. En in november komt Het schaarse licht uit. Een interview met Haratischwili vind je hier.

Het boek

Een monumentaal, Tolstojesk familie-epos dat zes generaties omspant tussen 1900 en nu. Acht levens van één Georgische familie, beginnend in een kleine stad tussen Georgië en Azerbeidzjan, waar een getalenteerde chocolatier zijn dochters grootbrengt en en passant een recept bedenkt voor een verrukkelijke chocoladedrank met gevaarlijke krachten. Het brengt hem rijkdom en aanzien, maar dat betekent in die tijd ook al spoedig een gevaar.
Niza is de achterkleindochter van Stasia, een van de dochters van de chocolatier. Zij woont in Berlijn en vertelt op meeslepende wijze, maar ook met veel ironie en humor, de dramatische geschiedenis van haar familie en die van de ‘rode’ twintigste eeuw – een cruciale periode in de Europese geschiedenis – met de opkomst en ondergang van de Sovjet-Unie, het wegvallen van het IJzeren Gordijn en de perestrojka.

Cover en verwachtingen

Gea: Ik ben de cover aan het bekijken, wat is die prachtig. En wat valt er veel in en op te zien. Ook mooi dat de illustratie over de rug en achterflap doorloopt.
De titel werpt meteen een vraag op: wie is Brilka? Is dat de dochter van Nitsa, die volgens de achterflap het verhaal vertelt?
Mooi zoals het hoofd van de vrouw (Nitsa?) uitgebeeld is met een huis en al die wervelende letters. Zie ik nou ook bomen, of een landschap? Door de trechter lijkt ze haar stamboom, gedachten, haar kind zijn, en andere belangrijke elementen uit haar leven de wereld in te tetteren.
Wat zie jij in de cover? Ben je het met mij eens, zie jij heel andere dingen? En vind je ‘m mooi?

Marije: Mooi, dat ben ik absoluut met je eens. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het e-book heb geleend bij de online bieb, maar heb 'm al eens in m'n handen gehad in de boekwinkel. De details zijn eindeloos, je blijft kijken én inderdaad, die naam Brilka, wie is dat dan en waarom staat dat tussen haakjes? Ik dacht zelf aan de chocolatier of aan de achternaam van deze familie.
Ik vroeg me af of die trechter een trechter is of een toeter en zuigt of blaast ze en zo ja, wat dan?

Gea: Ik heb nog nooit eerder iets van Nino Haratischwili gelezen, jij dan?

Marije: Ik ben echt een hopeloos geval, ik heb jaren onder een hele grote steen geleefd en amper een boek gelezen. Eigenlijk lees ik pas een jaar weer intensief dus loop vreselijk achter en Haratischwili is precies één van de vele auteurs waar ik nog niets van gelezen heb.

Gea: Wat verwacht ik van dit boek? Door de achterflap, en toch ook wel door het citaat voorop van de Volkskrant ‘Dit lees je ademloos uit’ ben ik wel heel nieuwsgierig naar dit boek. Maar ik zie er ook een beetje tegenop. Want stel nou dat de schrijfstijl mij niet bevalt, kom ik er dan wel doorheen? Aan de andere kant hebben zoveel Hebban-leden dit boek positief beoordeeld dat het toch niet tegen kan vallen? Wat denk jij?

Marije: ​Ik ben ook wel een beetje geïntimideerd. Misschien ook wel omdat zoveel lezers 'm geweldig vinden. Wat nou als ik het niets vind? Dan durf ik 'm niet na 50 bladzijdes dicht te slaan. Aan de andere kant, als ik de omschrijving op de achterflap zie, denk ik dat ik hiervan ga smullen. " Zij woont in Berlijn en vertelt op meeslepende wijze, maar ook met veel ironie en humor...." Dat is wat mij het meest uitnodigt tot lezen en ik hoop dat we beloond worden.

Gea: Dit boek beslaat een eeuw met grote oorlogen, enorme sociale-, economische- en technologische ontwikkelingen en dat vind ik altijd wel boeiend om te lezen. Ik ga ervoor en verwacht een prachtig boek, waarover veel te zeggen valt.
Ga jij er ook voor? En wat zijn jouw verwachtingen?

Marije: Ik heb er echt heel veel zin in, dus ik ga er absoluut voor. Ik vertrek morgen voor 10 dagen naar de Vendée in Frankrijk en hoop veel leestijd te hebben. Zo niet, dan lees ik thuis gewoon verder. Ik heb ook nog wat ander leesvoer bij me voor als m’n e-reader ermee ophoudt en eerlijk is eerlijk, dat zijn ook boeken waar ik naar uitkijk. Als Het achtste leven zo is als ik hoop, kom ik echter weer terug met een uitgelezen achtste leven.

Proloog + eerste boek ‘Stasia’

Marije: Ik heb inmiddels het eerste boek uit. De proloog verschaft direct een hoop antwoorden want we weten al snel wie Brilka is en het achtste leven krijgt een extra betekenis. Had jij dat erachter gezocht? Ik vermoed nu dat Brilka ook de vrouw op de cover is, wat denk jij? Ik ben heel benieuwd wie nu die mensen zijn die ze als mogelijk begin noemt en ik ben heel benieuwd hoe de hemel en chaos uiteindelijk samen gaan komen. Ik vermoed dat dat wel terugkomende thema's zullen zijn. Wat vond jij van de proloog?

Gea: Mee eens dat de proloog al veel zegt over de titel. Ik had punt 1 nooit bedacht dat Brilka 12 jaar zou zijn en de dochter is van de overleden zus van Nitsa. En de betekenis van het achtste leven vind ik ontzettend mooi. Ik had nog niet de link gelegd tussen de cover en Brilka, maar dat zou heel goed kunnen. Hopelijk komen we daar nog achter.
De proloog vond ik meteen prachtig om te lezen, de schrijfstijl met toch een bepaalde luchtigheid en heftigheid tegelijk. Wat ik ook mooi vind is dat Nitsa de geschiedenis, het familieverhaal dus aan Brilka vertelt. En – om al een klein stapje in het eerste boek te zetten – dat ze het verhaal van Stasia ook deels als een alwetende verteller overbrengt. Of is alwetend niet het goede woord in dit geval?
O ja, die mensen die ze als mogelijke begin noemt: zijn dat niet Nitsa zelf en haar vriend Aman? Zo heb ik het in elk geval wel geïnterpreteerd.

Marije: De schrijfstijl vind ik ook direct fijn, het heeft een lichtheid maar is ook gelaagd. Ik heb het idee dat achter ieder woord meer kan schuilen. Eigenlijk zoals het tapijt, iedere draad maakt deel uit van een patroon. Dat gaat natuurlijk ook gebeuren met de verschillende boeken. Pas als we de draden samen zien, ontdekken we het patroon of gaan we al eerder verbanden zien?
Je zal wel merken dat ik iets heb van Daria. Ik ben nogal chaotisch en spring van de hak op de tak. Uiteindelijk krijgen we daar vast wel samenhang in.

Gea: De metafoor met het tapijt, de draden en het patroon vind ik ook erg mooi, en ik verwacht ook verbanden te zien. Dat hoop ik althans.
Het chaotische bij jou valt me tot nu toe reuze mee. En hoe chaotisch Daria is … dat is nog even afwachten haha.

Tweede boek ‘Christine’

Marije: Het tweede boek Christine is niet lang, maar heeft wel impact en ik ben heel benieuwd hoe dit uitpakt voor Kostja met name. Ik hou wel al een beetje van Stasia, Christine, Sopio, Kitty...
Ik ben heel benieuwd wat jij van het tweede boek vindt. Vooral het einde... 

Gea: Ik kan in elk geval reageren op jouw opmerking over het einde. Zeer dramatisch! Ik had – op dit moment – liever gehad dat ze beiden waren gedood (ik noem maar geen namen ivm spoilers). Hoe gaat dit nou verder straks?

Marije: Ik weet niet zo goed of ik iets anders verwacht had, maar ik vind het wel mooi hoe het tweede boek eigenlijk ook voortborduurt op het eerste, Stasia. Heel opvallend hoe ieder personage wel echt een eigen ontwikkeling doormaakt ondanks een gedeelde geschiedenis. Heb jij al bijzondere zinnen gespot eigenlijk? Ik geloof dat ik wel wat gemarkeerd heb, maar dat moet ik nakijken. Ik ga dan vanavond ook verder in boek 3, stiknieuwsgierig naar Kostja inderdaad. Valt zijn tante van haar voetstuk?
Ik ben eigenlijk wel benieuwd of we nog meer van Christine gaan horen of dat alleen een boek aan haar gewijd is omdat ze het leven van Kostja beroerd heeft en dat het hierbij blijft. Ik hoop meer over haar te horen want ik mag haar wel. Ze heeft door hoe het werkt in de wereld in tegenstelling tot Stasia die het misschien ook wel niet wil zien. Is ze naïef of gewoonweg optimistisch?

Gea: Het klopt dat dit boek mooi voortborduurt, maar door de titel ‘Christine’ verwachtte ik meer over haar te lezen, al is haar verhaal wel erg heftig! Ik denk te weten wie de kleine man met de knijpbril is, de kleine grote man. Heb jij ook een idee?
Stasia staat letterlijk meer in de picture in dit hoofdstuk. Ik weet niet zo goed wat ik van haar moet denken. Is ze naïef, ziet ze dingen niet, of wil ze ze niet zien?

Ik heb in dit hoofdstuk twee zinnen genoteerd die beide op pagina 173 staan.

•  De toekomst was tegenwoordige tijd geworden, en
• Ze zouden wegglijden in tunnels zonder uitgang.

Wat vind jij van deze zinnen?

Marije: Ik was vergeten te reageren op de kleine grote man. Ik vermoed dat dat de tweede man na Stalin was, Nikolaj Jesjov. Tenminste, dat is wat ik er via Google over vond. De zinnen die jij genoteerd hebt vind ik ook prachtig. Ik moet zeggen dat ik het niet makkelijk vind om mooie zinnen te spotten. Het boek zit vol mooie passages, maar het is niet dik bezaaid met mooie oneliners.

Gea: Ik ga morgen Nikolaj Jesjov opzoeken. Mijn gevoel zegt dat het Lavrenti Beria is. Hij werd volgens Google door Stalin ‘onze Himmler’ genoemd.

Marije: Ik had ook nog aan Beria gedacht, maar ik ben toch overtuigd van Jesjov nu. Ik ben benieuwd of jij van gedachte verandert.

Gea: Helaas voor jou Marije blijf ik bij Beria haha. We wachten af.
Ik ben erg benieuwd naar het boek ‘Kostja’. Jij ook? Gaat hij z’n vader achterna in doen en denken, of kiest hij toch een andere richting als hij heeft ervaren hoe het is?

Derde boek ‘Kostja’

Gea: Dit derde boek vind ik het mooiste tot nu toe. Wel heftig en veel verhaallijnen, maar ook erg mooie passages. Welk van de eerste drie boeken heeft jou voorkeur?
Heb jij ook een mooie quote opgeschreven?

Ik heb er meerdere gelezen, maar eentje sprong er voor mij uit: “De bomen maakten fluisterend afspraken en verhingen zich aan elkaars takken”. (pag. 283) Hoe vind jij deze?

Marije: Ik vind het nog moeilijk kiezen, ik vond boek twee namelijk ook erg mooi en indringend. In boek drie gebeurt wel veel meer, maar misschien raken de afzonderlijke gebeurtenissen minder hard. Boek twee kwam harder binnen, maar dat kan ook door de opbouw komen.
Ik heb een beetje ruzie gehad met mijn e-reader waardoor ik al mijn markeringen kwijt ben, een mooie quote hou je nog van mij tegoed.

Hoe beeldend kan je het maken? “De bomen verhingen zich in aan elkaars takken”... Prachtig!

Vierde boek ‘Kitty’

Marije: Boek 4 zojuist uitgelezen... Ik dacht halverwege dit boek dat dit misschien wel het meest hopeloze en uitzichtloze deel moest worden. Ik ben benieuwd hoe jij dit deel beleeft. Ik ga nog niet op de inhoud in want ik weet niet hoever jij bent.
Het valt me wel op dat de namen van de boeken niet perse iets zeggen over de inhoud van het boek, maar misschien wel een beetje helpen om de chronologie te duiden ofzo. Ik vind Kostja's rol in het geheel nog vrij mager en ik ben benieuwd hoe dat in Elene zal zijn.

Gea: Dat met de namen van de boeken viel mij ook al op, en ik denk ook dat het met de chronologie, de periode in de hele geschiedenis te maken heeft. Ik heb boek 4 ook uit, dus kom maar door zou ik zeggen.

Marije: Wat een treurnis in dit deel, niet? Kitty, Christine, Kostja, Andro, ze kregen allemaal grote verliezen te verwerken en ik wist op een zeker moment ook niet meer of en waar er licht zou gaan schijnen. Het verbaasde me dat er een genderkwestie ter sprake kwam. Had jij dat verwacht? Wie denk jij dat de anonieme beller is? 

Gea: Een heftig boek dit. Wat jij al schrijft, veel grote verliezen waardoor je je afvraagt of er ooit een positieve wending in het verhaal komt. Weet iemand het (familie)systeem te doorbreken? Ik hoop het nog steeds.
De genderkwestie had ik niet per se in dit boek verwacht, maar dat het zou komen, verbaast me niet. Het zou eerder vreemd zijn als dit in zoveel decennia binnen een familie niet een keer naar voren komt. Ik denk dat de anonieme beller Giorgi Alania is, omdat het de enige vriend is die Kostja vertrouwd. Had jij dezelfde persoon in gedachten?

Marije: Wat vind jij van de personages? Wie vind je het mooist of heb je de meeste feeling mee?

Gea: Eigenlijk zijn de personages stuk voor stuk boeiend, niet dat ik ze allemaal even sympathiek vind hoor. Maar gezien de tijd waarin het speelt, de maatschappelijke setting, de man-vrouwverhoudingen etc. begrijp ik vaak wel waar iets vandaan komt. Moeilijk kiezen, maar ik denk dat ik het meest houd van Kitty. En jij?

Marije: Inderdaad moeilijk om een personage te kiezen. Iedere keer als ik kies, schiet een ander door m'n hoofd. Het zijn wel de vrouwen die mij het meest boeien en Ramas heeft me diep geraakt. De keuzes die ze maken verdienen niet allemaal de schoonheidsprijs, maar ze zijn zo echt, zo ontzettend goed uitgewerkt ook nog. Je had ook nog ook een quote tegoed.

Wat vind je van deze: “Van louter nabijheid vervaagden de vaste lijnen. De contouren van de ander losten op.”

Gea: Prachtige quote om dit eerste deel mee af te sluiten!

Marije en ik zijn heel benieuwd of jij Het achtste leven (voor Brilka) al gelezen hebt.
Zo ja, kun jij je vinden in onze ervaringen tot nu toe?
Zo nee, sta je nu te trappelen om het boek in huis te halen?