Eind februari verscheen Omnibus Een: De Tschai Cyclus van de in 2013 overleden veelschrijver Jack Vance. Marc en Saskia zijn blij dat uitgeverij Q besloot om de Tschai Cyclus opnieuw uit te geven en verslonden met veel plezier deze eerste omnibus die bestaat uit de boeken Een stad vol Chasch en Onder de Wankh. In deze duo recensie wisselen ze hun ervaringen uit.

Inhoud

In het eerste boek, Een stad vol Chasch, maken we kennis met de hoofdpersonen en de wereld van de Tschai. Tweehonderd jaar geleden ontving de aarde een signaal uit de richting van Carina 4269. Nu stuurt de aarde het moederschip Explorator IV om de herkomst van het signaal te onderzoeken. Bij aankomst wordt het moederschip neergeschoten en storten verkenners Adam Reith en Paul Waunder neer op de planeet. Waunder overleeft de crash niet waardoor Adam Reith alleen over blijft. Hij ontdekt de planeet Tschai en maakt kennis met zijn vele exotische bewoners. De wereld wordt bevolkt door meerdere rassen en Adam Reith beleeft menig avontuur met hen.

De Tijdgeest

De twee boeken zijn eind jaren zestig geschreven. Marc en Saskia waren benieuwd of de tijdgeest van toen erin terug te vinden is.

Saskia: Wat mij opviel, was dat het verhaal een sprekend voorbeeld is van blanke suprematie. De wijze waarop hoofdpersoon Adam Reith omgaat met andere rassen is vrij arrogant. Hij vindt zichzelf duidelijk slimmer en torent boven zijn medepersonages uit. Reith doet denken aan Captain Kirk uit Star Trek en heeft ook trekjes van James Bond. De held is duidelijk blank en wint altijd zonder al te veel problemen. Zo weet hij in zijn eentje een stad te veroveren en vallen de tegenstanders bij bosjes. Hoewel hij superveel weet van techniek, taal en survival, heeft hij van vrouwen totaal geen verstand. Deze gedragen zich ook als een typisch ‘vrouwtje’ uit een ouderwetse King Kongfilm. Het ene moment zijn ze vol aanbidding en het volgende moment staan ze Adam naar het leven. En wanneer Reith een voorbijkomend meisje op zijn schoot trekt en kust lijkt het net alsof je naar een cowboy in een western kijkt.

Marc: Wat wij nu zouden aanzien als ‘anders’ wordt door Reith gezien als barbaars. Zo beschouwt hij de wezens op Tschai als onbeschaafd ook al vindt hij dat hun technologie hoogstaand is. Hij is slimmer dan een doorsnee mens omdat hij een half leven lang opgeleid is om als ruimtevaarder naar onbekende bestemmingen te kunnen reizen. Zo is hij intensief onderwezen in onder andere wetenschap, taal, techniek en survival. Wat ook opvalt is zijn zwart-witte opvatting over bijvoorbeeld rechtvaardigheid. Er is weinig ruimte voor nuances.

De vertelwijze

Saskia: Het is echt even wennen dat de schrijver het verhaal vertelt zonder gebruik te maken van de nu zo gangbare perspectiefwisselingen en flashbacks of flashforwards. Gewoonlijk zorgen dit soort technieken voor meer spanning in het verhaal. Nu vertelt Vance het verhaal chronologisch en toch blijft het verhaal boeien. Het zakt geen moment in. En dat vind ik erg knap. De regelmatig onverwachte plotwendingen dragen bij aan het leesgenot.

Marc: Het leest echt anders dan hedendaagse boeken en wat mij het meeste opviel is hoeveel verhaal de schrijver steekt in enkele bladzijden. Elk boek telt maar 180 bladzijden en toch wordt er een heel verhaal verteld met allerlei gebeurtenissen.

De snelheid

Saskia: De snelheid van het verhaal ligt lager dan we nu gewend zijn en spiegelt het tempo van de maatschappij van toen. Verder leest het eerste deel trager dan boek twee en dat is logisch omdat er een nieuwe wereld geïntroduceerd wordt. In boek twee verkent Reith hele andere delen van de wereld en ontmoet hij ook weer nieuwe wezens die verklaard moeten worden. Toch vertraagt dit het tempo niet en het verhaal is een stuk spannender.

Marc: Het verhaal heeft de juiste balans tussen beschrijvingen en gebeurtenissen. Boek twee leest vlotter omdat je dan al wat achtergrond hebt en omdat je ondertussen aan de vertelstijl gewend bent geraakt.

Taalgebruik

Saskia: Vance gebruikt korte zinnen en het taalgebruik doet af en toe ouderwets aan. Zinnen als: ’ Ik commandeer een stipt schip’ of “Soms is het wijs een verdichtsel in stand te houden’ zijn voorbeelden die duidelijk maken dat het in vroegere tijden geschreven is. Toch is deze ‘oubolligheid’ niet storend. Voor je het weet ben je eraan gewend en slurpt het verhaal je vrolijk op.

Marc: Wat opvalt is de woordkeuze bij sciencefictionelementen. Nu zijn bepaalde termen ingeburgerd maar destijds moest de schrijver een term bedenken waarvan hij dacht dat de lezer het zou begrijpen. Voorbeelden daarvan zijn: tastkijker, macroscoop, energiepatroon en regelkoepel. Ik zie evenveel korte en lange zinnen als in hedendaagse verhalen. Wel krijg ik het gevoel dat er meer proza is gebruikt dan we nu gewoon zijn.

De wereldopbouw en techniek

Saskia: De wereld is beeldend weergegeven. Vance weet de natuur zo goed uit te beelden dat het lijkt alsof je zelf meereist. De techniek die hij neerzet is in vergelijking met onze tijd een lachertje. Ruimteschepen en andere vliegende vaartuigen lijken veel op houten schepen en de wapens zijn niet erg geavanceerd. Daardoor lijkt deze omnibus ook meer op een fantasyroman dan op een sciencefictionroman.

Marc: De vele beschrijvingen maken de Tschaiwereld met zijn flora en fauna en zijn verschillende rassen heel aanschouwelijk. Hoewel de techniek er ooit heel hoogstaand moet zijn geweest, is zij nu duidelijk niet meer in ontwikkeling. Je krijgt een soort Mad Maxgevoel. Er is nog maar heel weinig technische kennis en alle nog werkende toestellen zijn ‘over de datum’.

Personages

Saskia: De personages in deze roman blijven wat oppervlakkig. Actie is belangrijker dan psychologische diepgang. Op spaarzame momenten heeft Reith een inzichtmomentje. Daar moet je je niet te veel bij voorstellen. Het is eerder een korte overpeinzing, zoals zijn conclusie dat hij niets van vrouwen snapt.
Reith heeft duidelijke ideeën over wat goed en fout is en legt zijn waarden aan de andere personages op. Hij komt daardoor over als een moraalridder.

Marc: Je blijft verstoken van het verleden van het hoofdpersonage Reith maar zijn karakter is voor mij voldoende uitgewerkt. Mocht ik zelf – als enige mens – op een onbekende planeet belanden en overleven en thuiskomen als enige doel hebben, dan zou ik waarschijnlijk ook in een alfamannetje veranderen en een deel van mijn ‘beschaving’ uitzetten om meer kans te maken. Zijn omgang met vrouwen vond ik heel respectvol, zeker gezien de omstandigheden.

Opvallend element

Saskia: Ik vond het heel origineel hoe dieren worden gebruikt voor de voedselconsumptie. Je kunt een poot van een dier afsnijden en weldra groeit de poot weer aan.
Ook leuk is het idee dat leden van een stam een embleem dragen dat hun status weergeeft. Maar die emblemen zijn meer dan dat, ze nemen de persoon over en lijken een aparte levensvorm te zijn.

Marc: Het meest in het oog springend element vond ik, dat elk van de koloniserende rassen zich gemengd had met de aanwezige mensen op de planeet en dat daar dan telkens een nieuw soort mengras uit ontstaan was.

Eindoordeel

Saskia: Ik was vooraf benieuwd hoe ik dit boek zou vinden omdat ik in mijn jeugd de Duivelsprinsen van Jack Vance las. Ik heb deze serie toen niet gelezen. Destijds genoot ik met volle teugen van zijn boeken. Het is leuk om te ervaren dat Jack Vance me nog steeds weet te boeien, alhoewel de manier waarop over vrouwen wordt gesproken en de superieure blanke houding me nu tegen de borst stuiten. De wereld is echter geweldig mooi en exotisch en de gebeurtenissen zijn spannend. Ik ben benieuwd naar de verdere avonturen van Adam Reith op de Tschaiwereld. Ik geef de Tschai Cyclus 4 sterren.

Marc: Ik had nog nooit een boek van Jack Vance gelezen alhoewel ik al vrij veel sciencefiction heb gelezen. Ik heb er zeker van genoten en ga ook deel twee van de omnibus lezen. Dat het ‘ouderwets’ is , maakt het juist anders en charmant waardoor het positief opvalt in de 21ste eeuw. Ik geef 4 sterren.

Heb jij de eerste omnibus van de Tschai Cyclus al gelezen? Zo ja, hoe vond je het?
Ben jij ook nieuwsgierig naar de tweede omnibus van de Tschai Cyclus?