Hij behoeft eigenlijk geen introductie, de bekendste fantasyauteur, de inspiratiebron van vele fantasyschrijvers. In deze derde ‘In de ban van…’ vertellen Marc en Toon waarom J.R.R. Tolkien tot een van hun favoriete schrijvers behoort.

Marc

Hoe het begon en wat eruit volgde.

Het moet zo’n 40 jaar geleden zijn. Ik was jongverkenner en de leiding had een kampthema gekozen: ‘De Hobbit’. Al was ik al een fervent lezer, maar daar had ik nog nooit van gehoord. Zodoende kreeg ik van mijn ouders dit boekje cadeau. Er ging een nieuwe wereld voor mij open. Dit was zo anders dan al wat ik al gelezen had, maar tegelijkertijd zo leuk dat ik verkocht was voor het leven. Nadien haalde ik in de bibliotheek een voor een alle delen van 'De Ring'. Het was de eerste keer dat ik zulke dikke boeken las. En toen Tolkiens zoon de ‘Nagelaten vertellingen' uitbracht in '80 kreeg ik hem voor mijn 18e verjaardag. Dankzij J.R.R.Tolkien lees ik dus al veertig jaar met veel plezier fantasy. Gaandeweg ben ik ook meer en meer van dikke boeken beginnen houden. Voor beide feiten zal ik hem altijd dankbaar blijven.

Achtergrond

Ik ben ik, en dat wil zeggen dat mijn totem Nieuwsgierige Gaai niet toevallig gekozen is. Ik weet  graag van alles en sinds internet kan ik uren bezig zijn om iets op te zoeken wat me boeit. Zo ook met Tolkien. Je leest ergens een artikel als een boek uitkomt, of op een binnenflap van een boek. Maar voor mij voldoet dat niet, en ik hoop dat dit iets Tolkien-achtigs in mij is, dus ging ik op zoek naar meer.

Zo kwam ik te weten dat hij in Bloemfontein in Zuid-Afrika geboren was en als jong kind naar Engeland verhuisde. Bloemfontein lag toen in Oranje Vrijstaat en wie zijn geschiedenis kent, weet dat dit Nederlandstalige boeren waren. Dit breng Tolkien ineens heel veel dichter op onze stoep!

Maar het meest boeiende aspect dat ik vond, was het bestaan van de ‘Inklings’. Tolkien was een academicus in Oxford. Samen met collega’s  fantasyschrijvers en/of professoren, C.S.Lewis & Charles Williams, richtte hij een debatclubje op. Bedoeling was om de waarde van fictie te bespreken en het schrijven van fantasy te bevorderen. Dit van ergens begin jaren 30 tot late jaren 40. In het begin gebruikten ze alleen Lewis' academische kamers om bij elkaar te komen. Nadien verhuisden ze dikwijls naar enkele pubs in Oxford, maar meestal de “Eagle & Child”. Maar alleen in de kamers van CS Lewis lazen ze uit hun eigen werken voor en gaven opbouwende kritiek aan elkaar. Buiten hun drieën waren er gedurende de jaren een negental regelmatige leden en daarbuiten nog vele andere. De drie vrienden hebben altijd ontkend, dat het een officiële vereniging was met regels, of leden, of wat dan ook. Het was gewoon een clubje van gelijkgestemde zielen, die bij elkaar kwamen om het belang van fantasie & fictie onder de aandacht te brengen. Natuurlijk dat ze daarbuiten ook discussieerden over andere onderwerpen. Ze waren tenslotte academische mensen in het interbellum. Wie graag meer wil weten, kan terecht op internet, of een van de vele boeken lezen die over de Inklings is gepubliceerd.

Toon

Ik kwam voor het eerst in aanraking met de verhalen van Tolkien in mijn tienerjaren. Eerst de In de ban van de Ring trilogie, daarna De Hobbit. Oude boeken uit de kast van mijn vader, waar een losse kaart van Midden-Aarde bij geleverd werd. Iets wat ik bij elke moderne versie van de werken van Tolkien mis. Elk (fantasy)boek heeft een wereld die irritant verdwijnt in de plooien van de bladzijdes. Uitgeverijen, ik wil de losse wereldkaarten terug! PuberToon vergeleek de omschrijvingen van de auteur met de wereldkaart die naast hem lag en wist: daar zijn we! Ik reisde mee met Bilbo en Frodo. Misschien ben ik niet zozeer in de ban van Tolkien, maar licht geobsedeerd door Midden-Aarde. Tegenwoordig heb ik een paar boekenplanken vol met het werk van J.R.R. Tolkien. Een perkamenten Middle-Earth kaart hangt ernaast. Dat is nog maar het begin van de verzameling. De complete reeks The History of Middle Earth, een limited edition model van Balingshoek, films, artwork, harige voeten, strips en ga zo maar door, met als hoogtepunt een bezoek aan Hobbiton in Nieuw-Zeeland. Tolkiens omschrijving van de Gouw heeft zelfs medebepaald in welke omgeving ik ben gaan wonen.

Legendarium

De wereld die Tolkien wegzet in zijn gepubliceerde werk is bijna tastbaar. De mythologie die hij creëerde staat als een huis. Boeken die postuum gepubliceerd werden maken duidelijk dat de verhalen uit De Hobbit en In de ban van de Ring slechts een flintertje zijn van het legendarium dat J.R.R. Tolkien wilde scheppen. Zijn zoon Christopher (ondertussen 92 jaar) heeft veel van de losse notities en incomplete manuscripten bijeen geraapt en gepubliceerd in, onder andere, Nagelaten Vertellingen, De Silmarillion, De Kinderen van Húrin en meest recentelijk Beren and Luthien. (Lees hier de recensie: Tolkiens reis naar Midden-Aarde.) De Nederlandse versie van deze liefdesgeschiedenis verschijnt op 7 augustus.

Tolkien ouderwets?

Tegenwoordig hoor je wel eens dat Tolkien achterhaald is, of dat hij in deze tijd nooit gepubliceerd zou worden. Toegegeven, zijn schrijfstijl lijkt niet altijd uitnodigend, omdat de ene naam na de andere volgt en bol staat van verwijzingen naar de geschiedenis van de fictieve wereld. Veel moderne lezers geven het op bij het hoofdstuk De Raad van Elrond en zetten dan Het Reisgenootschap snel terug in de kast. Toch is dit laten vallen van namen geheel in de stijl van wat Tolkien wilde bereiken. Als professor in de Angelsaksische talen was hij goed bekend met vroeg- en laatmiddeleeuwse vertellingen, zoals de Edda. Ik daag je uit om de Mabinogion te lezen, daarna zal Tolkien een verademing zijn! Hij was zich goed bewust van de onsamenhangendheid van veel van de oude verhalen waar hij zich als filoloog in specialiseerde en wilde dit verbeteren. In zijn vrije tijd schreef hij aan De Legende van Sigurd en Gúdrun  en Arthurs Val. Zijn vertaling van Beowulf is een van de weinige niet-Midden-Aarde-verhalen die hij tijdens zijn leven wist af te ronden, ook al heeft hij deze zelf nooit laten publiceren.

Erfgoed vol gaten

Veel thema’s uit Europese oude vertellingen zijn terug te vinden in In de ban van de Ring. Tolkien maakte zelfs gebruik van Middeleeuws metrum in de liederen en versen en ach, ik kan volgens mij elke week wel een stuk over Tolkien schrijven. Ook al heeft hij lezers achtergelaten met een gatenkaas. Ik vind het fascinerend en frustrerend tegelijk dat veel van de verhalen over Midden-Aarde nooit zijn afgerond. Fascinerend, omdat mijn verbeelding zijn gang kan gaan en frustrerend, omdat ik altijd hongerig ben naar meer!

Wat is jouw band met J.R.R. Tolkien? Vind jij dat een nieuwe generatie schrijvers het werk van Tolkien voort moet zetten? Laat het ons weten in de comments.

Twitter/Instagram: @toonvanmiert / @TvMiert