Wie is er niet opgegroeid met de boeken van Tonke Dragt? Verhalen over zwarte ridders en rode ruiters, over trappenhuizen waarin een schat verborgen ligt en over wouden op Mars. Deze kinderboekenschrijfster publiceerde haar eerste boek 56 jaar geleden, in 1961. Sindsdien zijn generaties kinderen opgegroeid met haar magische verhalen.
Vandaag verscheen haar nieuwste boek, Als de sterren zingen. Hierin staan bekende én niet eerder gepubliceerde verhalen. Ook is van sommige verhalen de ontstaansgeschiedenis opgenomen en zijn er door Tonke Dragt zelf gemaakte beelden toegevoegd.
Tonke Dragt heeft met haar eindeloze fantasie veel kinderen uren, dágen leesplezier bezorgd. Volwassenen zullen het ook geen straf hebben gevonden om haar boeken voor te lezen of al dan niet stiekem zelf te lezen. Tijd voor een ode aan deze bijzondere schrijfster.

Niemand, niemand heeft mij verteld wat niemand, niemand weet

Ik heb lang niet geweten dat ik in de ban was van Tonke Dragt. Natuurlijk heb ik De brief voor de koning verslonden en heb ik Geheimen van het wilde woud ook gelezen. De Zevensprong is bovendien misschien wel mijn favoriete boek uit mijn jeugd. Ik kan me zelfs nog herinneren dat we voor mijn verjaardag naar de boekhandel gingen en dat ik dit boek uitkoos als cadeau, zoveel indruk heeft het gemaakt. Aan mijn stukgelezen exemplaar kun je zien dat ik genoten heb van dit boek. Het gelijknamige lied was voor mij na het lezen van dit boek nooit meer hetzelfde. Als ik er nu bij nadenk dan moet het wel dat ik elk boek waar haar naam op stond heb willen lezen. Dat verklaart waarom ik zo veel van haar boeken gelezen heb (vergeleken met andere schrijvers). Dat realiseerde ik me echter niet.
Ik was al heel lang op zoek naar een boek dat ik gelezen heb toen ik op de basisschool zat. Ik herinnerde me alleen dat het zich afspeelde op een andere planeet waar het heel heet was, dat de mensen er onder een koepel woonden en dat er bijzondere wezens in voorkwamen. Ook wist ik nog dat de cover een bijzondere collage was met oranje- of roodtinten. Eigenlijk had ik toen al moeten weten dat het om een boek van Tonke Dragt ging. Als beeldend kunstenaar gebruikte ze vaker collages in of op haar boeken.
Hoewel ik niet wist dat Torenhoog en mijlen breed het boek was dat ik zocht wilde ik dat boek wel ook al heel lang lezen, sinds een andere toekomstroman in een recensie ermee vergeleken werd. Achteraf denk ik dat de recensent vooral het vervolg Ogen van tijgers, dat veel beter te vergelijken is met het betreffende boek, moet hebben bedoeld. De opmerking vormde echter mijn beeld van waar dit boek over zou moeten gaan. De achterflaptekst las ik niet en zelfs toen ik die las ging er niet meteen een belletje rinkelen. De verschillende covers die bij het boek stonden leken immers helemaal niet op de cover die ik me herinnerde. Dit jaar ‘las’ ik het boek eindelijk als audioboek. Tijdens het luisteren naar een fragment over Edu in het bos wist ik het ineens gewoon: dít was het boek dat ik zo graag terug had willen vinden. Het begin en het einde herkende ik niet (het bizarre is dat ik zeker wist dat ik dit boek nooit gelezen had en dat ik het vergeleek met het boek dat ik zocht dat er zo op leek en dat toch zo anders was), maar de gebeurtenissen en de sfeer in dat specifieke stuk: het klopte helemaal. Ik zocht meteen alle covers op en ja, ‘mijn’ cover zat er ook tussen. Ik had het boek dat zoveel indruk op me had gemaakt gevonden.
Meteen erna luisterde ik ook Ogen van tijgers, een boek dat ik écht nooit eerder gelezen had. Ik vond het nog beter dan het eerste boek. Zelfs als volwassene was ik erg onder de indruk van het plot, de manieren waarop poëzie een rol speelt in de boeken en de gedurfde keuzes die Tonke Dragt maakt en die goed uitpakken. Daarnaast kun je gewoon niet níét van haar personages houden. Ook als kind was ik meteen al weg van haar (jong)volwassen hoofdpersonen – wat toch wederom een bijzondere keuze genoemd kan worden.

Voor een artikel over intertekstualiteit in haar boeken verdiepte ik me in het werk van Tonke Dragt. Natuurlijk werd De Zevensprong genoemd als hét voorbeeld van een verhaal waarin niet alleen een lied voorkomt, maar dat er zelfs helemaal mee verweven is. Ze bleek echter nog een verhaal geschreven te hebben waarin een lied voorkomt, een beroemd Duits muziekstuk voor de piano: Für Elise. Ik viel bijna van mijn stoel toen ik dat, slechts een paar dagen nadat ik een eerste geliefd boek uit mijn jeugd had teruggevonden, las. Ik had al heel lang niet meer aan het boek gedacht, maar als kind heb ik ook een verhaal gelezen vol deuren en met een meisje dat piano speelde. Het stuk dat in het boek voorkomt is Für Elise. Nog elke keer als ik die titel hoor moet ik aan het boek denken, alleen had ik wederom geen idee hoe het heette. Het bleek Aan de andere kant van de deur. Ook dat boek staat trouwens vol collages.
Meer boeken van Tonke Dragt hadden mijn school en plaatselijke bibliotheek helaas niet (al waren dit er voor een kleine dorpsbibliotheek al vrij veel. Meer dan van veel andere auteurs). Ik ben er vrij zeker van dat dit écht de enige boeken van Tonke Dragt zijn die ik gelezen heb. Helemaal zeker weten doe ik het echter niet, dus misschien word ik nog wel eens aangenaam verrast. In ieder geval kan ik absoluut zeggen dat al deze verhalen belangrijk voor me zijn geweest in mijn jeugd. Natuurlijk allereerst mijn grote favoriet De Zevensprong, dat zo’n prachtige ouderwetse sfeer heeft met die hospita’s en de nozems en brozems. Niet dat ik snapte wat dat waren, nozems en brozems, maar ik vond het heel romantisch.

Waar wouden zijn als vuur ze heet
Torenhoog en mijlen breed

De brief voor de koning en Geheimen van het wilde woud slaagden er ook al zo goed in een romantische idee te geven van een tijd. Mijn beeld van de Middeleeuwen werd gevormd door deze boeken. Ik droomde ervan om ook op avontuur te gaan en over tolbruggen te reizen. Ik weet niet was er mis is gegaan waarom dat me nou net zo avontuurlijk leek. Ik ging liever naar de steden en de bossen – daar hebben we ze weer. Het is niet moeilijk te zien waar Tonke Dragt door geïnspireerd werd – dan naar de bergen.
Die bossen kwamen natuurlijk ook in Torenhoog en mijlen breed voor. Net als Tonke Dragt ben ik opgegroeid in een bosrijke omgeving, al was dat bij mij Midden-Limburg met haar groene bomen en merk je aan Tonke Dragts boeken dat zij terugverlangde naar de tropische oerbossen van Indië, het land waar ze opgroeide. Ik kreeg er als klein meisje (of moet ik zeggen: jongetje, want je zou bijna denken dat ik dat was) zin van om net als Edu mijn kleren uit te trekken en tussen de bomen rond te gaan rennen.

Zowel voor kinderen als voor volwassenen zijn al haar boeken, ook de oudste, nog steeds fantastisch om te lezen. De Zevensprong en de boeken over Tiuri heb ik nooit opnieuw durven lezen, maar dat staat nu zeker weer op de planning. Van mijn hernieuwde kennismaking met Torenhoog en mijlen breed heb ik genoten en ook het nog filosofischere Ogen van tijgers kon ik erg waarderen. Het zijn zowel spannende avonturenverhalen (perfect voor jonge kinderen) als verhalen met een diepere laag die je aan het denken zetten (perfect voor wat oudere kinderen en volwassenen). Daarnaast zijn ze heerlijk nét niet standaard. Volwassen hoofdpersonen, aparte locaties en bijzonder romances (die zo bijzonder zijn dat ze niet eens altijd daadwerkelijk romances worden).
Het is ook heerlijk om te genieten van Tonke Dragts vindingrijkheid en haar vermogen om verbanden te zien. Geen enkel boek, gedicht of lied wordt toevallig genoemd en ze gebruikt de prachtigste dichtregels (die ze ook nog eens wonderschoon zélf vertaald heeft). Alles heeft een reden. Alles is verbonden. Dat maakt van haar boeken een eindeloze zoektocht vol lagen. Het lijkt bijna op een zoektocht naar een schat in een huis vol trappen. Met als verschil dat je op elk niveau ergens van kunt genieten.

-Kim-

Lees meer over Tonke Dragt en haar boeken in ons Wist je dat...-artikel.

Heb jij vroeger ook zo genoten van de verhalen van Tonke Dragt? Heb je ze later (opnieuw) gelezen?