Online winkel Amazon heeft samen met Warner Brothers een deal gesloten met de Tolkien Estate om een televisieserie te produceren, gebaseerd op het werk van J.R.R. Tolkien. In 2020 keren we terug naar Midden-Aarde, op het scherm. Het wereldwijde web is in rep en roer. Hoe is het zover gekomen? Had de Tolkienfamilie niet genoeg van Warner Brothers? En wat kunnen we verwachten van het nieuwste aandeel in de groeiende franchise?

Auteursrecht

In de meeste landen rust er auteursrecht op origineel werk. Dat houdt in dat jij bepaalt wat er met je boek, film, muziekstuk of ander kunstwerk gebeurt, tot je overlijdt. Daarna gaan de rechten over op je nakomelingen. Auteursrechten blijven tot 70 jaar na je overlijden overeind, daarna mag iedereen er mee doen wat ze wil. J.R.R. Tolkien is bekend geworden van de boeken De Hobbit en In de Ban van de Ring. In 1969 verkocht hij de filmrechten aan United Artists. Via allerlei tussenstappen kwamen de rechten te liggen bij de Saul Zaentz Company, onder de noemer Middle-Earth Enterprises. Zij bepalen wie wat mag verfilmen. Zo kwam filmproducent Warner Brothers (WB) aan de twee beroemde filmtrilogieën.

Over De Silmarillion, Nagelaten Vertellingen of andere verhalen in Midden-Aarde hoeven we voorlopig geen films te verwachten. Het auteursrecht van deze werken is pas in 2043 afgelopen, 70 jaar na de dood van professor Tolkien. Want ook al stelde diens zoon Christopher deze boeken samen, het is geschreven door J.R.R. Tolkien en deze naam stond dan ook op de kaft. Anders zou het auteursrecht nog veel langer gelden dan het nu al doet.

Waakhond

Niet alleen duurt het nog minstens 26 jaar voordat alle verhalen uit Midden-Aarde auteursrechtenvrij worden, de Tolkien Estate zit er als waakhondje Carcharoth bovenop. De nakomelingen van de professor en uitgeverij HarperCollins (met het recht op de boeken) zijn ontevreden met het contract dat J.R.R. Tolkien in 1969 zélf sloot. Jarenlang zijn zij in een rechtszaak verwikkeld geweest met de Saul Zaentz Company en met WB, omdat zij niet het geld van de films ontvingen waar zij recht op hadden. In juli 2017 kwam er met een schikking van 80 miljoen dollar een einde aan deze strijd.

Je zou verwachten dat Tolkiens kinderen en kleinkinderen niks meer met WB te maken wilden hebben. Bovendien is er binnen de familie veel verdeeldheid over de kwaliteit van de verfilmingen. Toch wisten zij een zakelijke houding aan te nemen om opnieuw de markt op te gaan met de rechten voor een televisieserie. HBO zocht een waardige opvolger voor succesreeks Game of Thrones, maar gaf de onderhandelingen op toen bleek dat vooraf een bedrag tussen de 200 en 250 miljoen dollar opgehoest moest worden. De Tolkien Estate stoot zich duidelijk niet twee keer aan dezelfde financiële steen. Ook Netflix ging uiteindelijk niet akkoord met de hoge eisen. Online winkelketen Amazon, ondertussen met eigen zender Amazon Prime, ging er samen met WB met de rechten vandoor.

De serie(s)

Zoals het er nu naar uitziet kunnen we in 2020 de serie verwachten op Amazon Prime (begin maar vast te sparen). Vanaf 2018 worden cast en crew bekend gemaakt en in 2019 begint het filmproces. Over de inhoud kunnen we flink speculeren, maar bekend is dat de verhalen zich afspelen voorafgaand aan de gebeurtenissen van In de Ban van de Ring. Dat is lastig, omdat de rechten van De Silmarillion en Nagelaten Vertellingen, de boeken waarin we kunnen lezen over deze flinke periode, helemaal niet auteursrechtenvrij zijn. De makers van de serie (en iedereen die nu al over de serie fantaseert) zullen het dus moeten stellen met de informatie die te vinden is in Appendix A en B van In de Ban van de Ring. Dit probleem dook al eerder op in de film The Hobbit: An Unexpected Journey, toen Gandalf zich de namen van twee medetovenaars niet kon herinneren, simpelweg omdat zij niet genoemd werden in de appendices. Het komt er dus op neer dat de schrijvers van de serie heel veel vrijheid hebben om het script in te vullen. Fans van Tolkien blijven achter met de vraag of de Amazon-serie behoort tot canon of fanfictie.

Vooralsnog lijkt het erop dat de serie opgenomen zal worden in de studio’s van Amazon in de Verenigde Staten. Het landschap van Nieuw-Zeeland zal waarschijnlijk niet meer als decor dienen. Onbekend is ook nog of special effects en decors weer van de hand van Weta Workshop zullen zijn, of dat er gekozen wordt voor een nieuwe look die losstaat van de twee filmtrilogieën. Wel is bekend dat Peter Jackson niet betrokken is bij het project. Sommige acteurs uit de films hebben aangegeven niet blij te zijn met de nieuwe serie.

Oh ja, mochten de nieuwe verhalen in Midden-Aarde een succes blijken, dan hebben Amazon en WB óók nog de rechten bemachtigd om een spin-off serie te produceren.

En meer?

Moeten we echt wachten tot 2043 tot alle werken van Tolkien beschikbaar worden voor allerlei kunstvormen? Misschien niet. De Tolkien Estate heeft de rechten in hun bezit altijd krampachtig bewaakt, maar vlak na de deal met Amazon werd bekend dat Christopher Tolkien opstapt als hoofd van het Estate. (Door leeftijd of onenigheid.) Wie zijn opvolger wordt is nog onbekend, maar mogelijk wordt het Simon Tolkien, kleinzoon van J.R.R. Tolkien. Simon is zelf geen onverdienstelijk schrijver en gaat mogelijk makkelijker met de auteursrechten om dan zijn vader Christopher. Bestaat er een kans dat hij het stokje van zijn grootvader overneemt en nieuwe verhalen gaat schrijven over Midden-Aarde? Voorlopig blijft het nog bij gefluister op forums.

Zit jij te wachten op nieuwe verhalen in Midden-Aarde? Laat het ons weten in de comments.