Het was een maand of wat geleden dat er op Facebook een nieuw boek werd aangekondigd: Het meisje uit het verscholen dorp. Een prachtige cover en een mysterieuze titel, en zonder verder enige kennis van de inhoud besloten Helma en Marieke dat ze dat boek graag wilden gaan lezen.

- door Marieke -

Het boek

Het meisje uit het verscholen dorp is een roman waarin een stuk Nederlandse oorlogsgeschiedenis is verwerkt dat weinig mensen kennen. Namelijk het Verscholen dorp bij Vierhouten, waar tijdens de oorlog zo’n 80 tot 100 onderduikers hebben gewoond en geleefd.
Het tweede deel van het boek beschrijft het leven tijdens de slag om Arnhem en het laatste deel speelt zich af in Zuid-Afrika. Een heel rijk boek dus.

De toer

Voor ons was Irma Joubert een onbekende schrijfster en we wilden graag meer van haar weten. We mochten haar schriftelijk interviewen (het interview volgt later, ivm haar drukke toer is het beantwoorden uitgesteld), maar wat nog veel leuker was, we konden haar ook ontmoeten! Irma Joubert kwam naar Nederland voor een auteurstoernee. En zo schreven we ons in voor de avond in Ermelo.

In boekhandel Riemer en Walinga in Ermelo stond de koffie en thee met heerlijke zelfgebakken koek al klaar. Achter de toonbank stond een uitstalling van het nieuwe boek en natuurlijk was ook Irma Joubert daar. We vonden een plekje vooraan, waarna Irma (in het Zuid-Afrikaans!) vol enthousiasme begon te vertellen over het schrijven van haar boek!

Ek praat in Afrikaans, maar ek praat stadig sodat jy my almal verstaan. Kan jy my almal hoor?

Het Meisje uit het Verscholen dorp is het tweede deel van een oorlogstrilogie en speelt zich af in Nederland. Het eerste deel is Hildegard en speelt zich grotendeels in Duitsland af. Het derde deel zal grotendeels gesitueerd zijn in Engeland (Schotland).
In alle drie de delen verplaatst de hoofdpersoon zich ook naar een deel van Afrika. Alle drie landen hebben daar een kolonie gehad: Deutsch Sud Afrika = Namibië (DE), Zuid-Afrika (NL) en Botswana (UK).

De keuze voor deze landen

Irma Joubert vertelt dat ze foto’s heeft gezien van vluchtende mensen: vrouwen met kinderen, volgepakte fietsen en kinderwagens en allen te voet. Al die mensen leken uiterlijk gelijk. Waren het Duitsers, Nederlanders, Engelsen? Al die landen hadden immers te maken met bommen en platgegooide steden (Londen, Rotterdam, Berlijn, Dresden). In al die steden en landen was dezelfde ellende: zoveel kunst raakte verloren, oude gebouwen waren vernield en het heeft vele mensenlevens gekost.

Ze vraagt zich af waarom dat is. Er is zo weinig verschil tussen Duitsland en Nederland. Ze noemt de overeenkomsten: "In uiterlijk lijken we op elkaar, onze talen zijn verwant, we eten allen dezelfde kazen en spruitjes, hetzelfde gebak, zelfs het geloof is gelijk, zelfde cultuur en toch is er tot op heden nog steeds een soort van muur tussen Duitsland en Nederland". Geen daadwerkelijke muur zoals in Berlijn die inmiddels is gevallen, maar een onzichtbare muur. Er is nog steeds wrevel en Nederland zit altijd nog met het Duitsland/Hitler gevoel.
Zuid-Afrika mag dan buiten de Tweede Wereldoorlog zijn gebleven, maar ook zij hebben zo’n onzichtbare muur. Zij zitten nog steeds met het apartheidsverleden. Waarom ze heeft gekozen om de boeken in deze landen te laten afspelen? Omdat ze het zelf wilde snappen.

Pas-op kamp

Toen ze in Nederland kwam logeren bij de familie Bijl bracht ze een bezoekje aan het Verscholen dorp (Pas-op kamp) in de bossen van Vierhouten. Het was februari en vreselijk koud. "Hoe hebben ze hier kunnen leven? Er was geen elektriciteit, een vuurtje stoken kon niet in verband met de rook en de kinderen (vol energie) moesten stil zijn". Voor Irma Joubert was het duidelijk, hier zit een verhaal in.
De naam Pas-op kamp is afgeleid van de weg door het bos: De Pas-op weg. Ooit zo genoemd omdat het een bekende route was waar struikrovers toesloegen. Het was de kortste weg, maar ook de gevaarlijkste. 
(Meer informatie over het verscholen dorp vind je hier. Bron foto: verscholendorp.eu).

Het begin van het verhaal was er, maar de intentie was om het te schrijven voor de Zuid-Afrikaanse lezer en ze wilde een brug in de verhaallijn hebben die naar Zuid-Afrika leidde. En die vond ze toen ze een week later naar Arnhem vertrok en daar in Oosterbeek de militaire begraafplaats bezocht. Hier zijn bijna 2.000 graven van oorlogsslachtoffers en tussen die namen ontdekte ze ook Zuid-Afrikaanse namen van parachutisten (Valschermspringers) die zijn omgekomen tijdens de strijd om de bruggen van Arnhem te veroveren. De brug tussen Nederland en Zuid-Afrika was geslagen: het verhaal dat ze wilde schrijven kreeg steeds meer vorm.

Research

Voor het schrijven van historische fictie is veel research nodig. “Navorsen” zegt Irma Joubert. Er zijn feiten en die staan vast. De fictie moet daar doorheen worden gevlochten. Lezers van historische romans zijn vaak bekend met de feiten en om een goed verhaal geloofwaardig te maken is het van belang dat fictie en feiten zo verweven worden dat het een geheel is geworden.

In het kamp waren zo’n 100 bewoners. Het was geen optie om al die personen terug te laten komen in het boek en daarom heeft ze een selectie gemaakt. Natuurlijk opa Bakker en tante Cor, maar ook Bart en Han en hun familie en Walter. Irma Joubert heeft als informatiebron gebruikgemaakt van een boek over het Verscholen dorp met foto’s en verhalen van de echte onderduikers.
De ‘incidenten’ beschreven in haar boek zijn waargebeurd, de bewoners zijn echt, alleen Mentje is fictief.

Er zijn destijds foto’s gemaakt in het kamp en dat komt ook terug in het boek. Het maken van de foto’s en het bewaren van de rolletjes bracht een groot risico met zich mee, maar het was geschiedkundig wel belangrijk. Er zijn originele foto’s van de voedselvoorziening, de pomp, de hutten en de bewoners. Maar sommige foto’s zijn wel erg geposeerd. Zo zit er een groep mannen aardappels te schillen met spierwitte gladgestreken overhemden aan. "Een redelijk belachelijke foto" noemde Irma Joubert het.

Fiets met houten banden

Mentje kan helaas niet blijven in het kamp en wordt door opa Bakker op een fiets met houten banden naar Arnhem gebracht waar een tante van haar woont. Een fiets met houten banden was iets waar Irma Joubert nog nooit van had gehoord, maar ze hoorde dat van haar vertaalster. Ze vond dat zo’n mooi gegeven dat ze dat in het boek wilde gebruiken. En zo hadden opa Bakker en Mentje een ‘stamperige’ reis.

De Valschermspringer

Het idee dat ze had over de parachutespringer was goed. Een tweede verhaallijn over een Zuid-Afrikaanse parachutist paste uitstekend in het verhaal. Maar Irma was zelf nooit in een oorlog geweest, ze wist niets van militaire vliegtuigen en had nooit een parachutesprong gemaakt. Er was opnieuw research nodig.
Ze kreeg hulp uit onverwachte hoek toen ze werd gebeld door een gepensioneerde Zuid-Afrikaanse man, die hand gehoord dat ze historische boeken schreef. En toen bleek tijdens het gesprek dat hij 85 parachutesprongen had gemaakt in zijn leven. Daar had ze opeens een ervaringsdeskundige aan de lijn en vervolgens deed Tinus zijn intrede in het verhaal, midden in de slag om Arnhem.

Het verhaal is pittig. De slag om Arnhem was hevig en dat levert een zwaar verhaal op. Maar geschreven vanuit het perspectief van Mentje die dan ongeveer 10 jaar is, levert dat ook humor op wat het verhaal in evenwicht brengt.

Vragenronde

Bij de vragenronde kregen we nog antwoord op de vraag of er in het Pas-op kamp ook echt een meisje als Mentje is geweest. Dat was niet het geval, maar er waren wel andere Christelijke onderduikers die er tijdelijk onderdak hebben gevonden.
Het verhaal van Mentje is dus geheel fictief, maar staat wel voor de vele oorlogskinderen die veel te vroeg volwassen moesten worden.

Ook was er een vraag of het boek in Zuid-Afrika hetzelfde is. Het boek komt daar tegelijkertijd uit, maar het is niet identiek. Het boek is in het Zuid-Afrikaans geschreven en hier is de Nederlandse vertaling uitgebracht.

En er was nog een vraag wat haar beweegredenen waren om te schrijven over de Tweede Wereldoorlog. Dat kwam door verhalen van haar grootouders. Gruwelijke verhalen over de Boerenoorlog (maar wel heel interessant als je zes bent). En haar Duitse oma (Oost Pruisen) vertelde over wouden, kastelen en sneeuw. Dus de interesse voor Europa was ook al vroeg gewekt.

Tot slot wilde de eigenaresse van de boekhandel nog weten wie ze weleens zou willen ontmoeten. Haar antwoord leverde gelach op bij de aanwezigen, want het waren voornamelijk dode historische figuren waar haar voorkeur naar uitging.

Daarmee sloten we deze interessante lezing af. Iedereen kreeg de kans om het boek te kopen en te laten signeren. Irma Joubert nam voor iedereen de tijd. Zo hartelijk en spontaan. En natuurlijk konden we met haar op de foto.

Het was een hele bijzondere avond met deze bijzondere schrijfster die net als Mentje een plekje in ons hart heeft gekregen.