Bij We Love Lit zetten we graag een debuut in de kijker via een buddyread: twee clubleden lezen hetzelfde boek en bespreken dit aan de hand van een aantal vragen en reflecties die ze aan elkaar voorleggen. Deze maand kozen Sigried en Kris voor ‘Andromeda’ van Jef Schokkaert. Dit boek werd eind oktober voorgesteld in Leuven (reporter/clublid Jan was ook aanwezig en maakte hiervan al een sfeervol verslag). Jef is een jonge Leuvense auteur die risico’s durft nemen: hij zegde zijn baan op om zich helemaal te kunnen richten op ‘Andromeda’ en de literatuur. Volgens de flaptekst combineert dit literaire debuut “de actuele uitdagingen van terrorisme, cybercriminaliteit en de milieuproblematiek met vragen van alle tijden over onbeantwoorde liefde, vergankelijkheid en vooral: welke gevolgen hebben onze beslissingen, tijdens ons leven en erna? En aan welke gevolgen zijn we schuldig?”. Het zou dus zeker geen streekroman worden over Vlaamse jeugdjaren onder een dorpse kerktoren.

Maar wat waren de verwachtingen en eerste indrukken van Sigried en Kris?

Kris: Ik vind het belangrijk om toch zoveel mogelijk zonder verwachtingen of voorkennis aan een nieuw boek te beginnen en me te laten leiden door de verteller en de personages zelf. Daarom probeer ik meestal de korte inhoud of eventuele eerste recensies te vermijden. Zo maagdelijk mogelijk begin ik er dus aan. De titel en cover van ‘Andromeda’ waren intrigerend en gaven verschillende mogelijke invalshoeken: een figuur uit de Griekse mythologie, een sterrenstelsel, een hert, een bos, en het geheel gaf een algemeen dreigende, donkere uitstraling. Dan begint het boek met twee opvallende quotes van Camus en Hesse (even opzoeken, toch) en een eerste hoofdstuk dat in zich in 2055 afspeelt. Ja, ik was dus wel geïntrigeerd van bij het begin. Op basis van deze eerste indrukken (samen met de omvang en de bijzondere vormgeving van het boek) leek Jef Schokkaert mij een schrijver die iets te vertellen had en vooral ook de durf had om dat krachtig en op zijn manier in zijn debuutroman te verwoorden. En ik kan nu wel stellen dat die eerste indruk, op basis van mijn leeservaring, helemaal bevestigd werd.

Sigried: Ik lees wel altijd uitgebreid de korte inhoud en info over de auteur, en bestudeer de cover en titel ook steeds vrij grondig. Op basis daarvan beslis ik vaak of ik een boek al dan niet zal lezen (die beslissing kan uiteraard herroepen worden wanneer ik aangemoedigd word door andere lezers om een bepaald boek toch te lezen). De cover van Andromeda is een stukje kunst, vind ik. Hij springt in het oog en intrigeert. Dat je het beeld tijdens het boek steeds beter gaat begrijpen is een meerwaarde. De korte inhoud geeft het verhaal wel erg summier weer, maar het is ook moeilijk om meer te schrijven zonder te veel van de plot weg te geven. Ik heb me tijdens het boek wel geërgerd aan de veelheid aan thema's, alsof Jef Schokkaert niet kon kiezen. Voor mij was het boek sterker geweest als het iets meer bij de kern was gebleven. Zeker naar het einde toe, vind ik niet alles meer even relevant. Voor lezers die plotgedreven lezen, is het nadelig om zo van de hak op de tak te springen. Zelf zie ik ook liever een beperkt aantal thema's grondig uitgewerkt worden. Door de combinatie met de verschillende schrijfstijlen komt het erg overdadig over.

Wat vind jij daarvan, neemt hij te veel hooi op zijn vork? 

Kris: Hij neemt inderdaad veel hooi op zijn vork, en er komen heel wat verschillende thema's aan bod. Maar bij elk thema was ik wel steeds mee, omdat ik het gevoel had dat hij er ook iets mee deed binnen het grotere geheel van het boek en vanuit de context van onze samenleving, nu en in de toekomst. En als je het symbolisch bekijkt, dan past die veelheid van thema's ook wel bij onze huidige, complexe tijd.  Maar goed, ik ben het wel met je eens dat een focus op minder thema's de diepgang en de uitwerking daarvan ten goede had kunnen komen. Volgens mij is dat dan iets dat je wellicht pas durft als je nog meer ervaring als schrijver hebt: één hoofdthema kiezen en alle elementen inzetten om dit zo krachtig mogelijk over te brengen. Ik vond het laatste deel misschien iets minder sterk dan het eerste deel, omdat het tempo net iets te veel de hoogte inging. Maar er was wel een doel, een eindpunt (een 'Andromeda') waar alle lijnen naartoe leidden en waar verleden en toekomst, maar ook oorzaak en gevolg elkaar vonden. Dat is dan toch het hoofdthema voor mij: dat alles samenhangt, vaak in een kluwen van 'onbedoelde gevolgen'.

Wat bedoelde je trouwens met 'verschillende schrijfstijlen'? 

Sigried: Ik bedoel vooral de stijl van het wetenschappelijke werk en de dagboekfragmenten. Met het eerste kwam hij nog weg, maar de dagboekfragmenten vond ik eerder ongeloofwaardig. Dat was het moment waarop het boek voor mij wat de mist inging. Dagboekfragmenten vereisen natuurlijk een manier van schrijven die het midden moet houden tussen het alledaagse en het literaire, niet gemakkelijk. De verschillende vormen van lay-out deden wel hun werk. Dit boek is prachtig uitgegeven door Vrijdag.

Kris: Ik vond de afwisseling van lay-out en lettertypes ook een bijzonder goeie vondst, die deze wereld (en de toekomst) tot leven bracht. Je bevindt je in de toekomst (2055) en leest over een verleden, dat voor ons nu als lezer toch nog toekomst is. Tijd als vierde dimensie speelt een grote rol in het boek. Ik was ook heel erg blij dat het absoluut geen sciencefiction is geworden. De toekomst leek op deze manier wel erg dichtbij: 'onvoorspelbaar', maar niet 'onvoorstelbaar'. De kiemen van de toekomst worden gelegd in het heden. Akkoord, het dagboek vond ik ook net iets minder overtuigend, maar dat werkstuk 'De genealogie der inspiratie' vond ik heel sterk en heel orgineel als een soort essay dat de verschillende tijdsdelen en verhaallijnen van het boek met elkaar verbindt.

Wat vond je overigens van de personages?

Sigried: Thomas en Hazel vond ik enorm goed uitgewerkt. Het zijn complexe personages waarbij pas gaandeweg hun motieven duidelijk worden. Jef Schokkaert probeert ze niet nodeloos sympathiek te maken, je hoeft het als lezer ook niet eens te zijn met hun daden en manier van denken. Hierdoor ontstaat enerzijds voldoende afstand om het verhaal te duiden en in een ruimer perspectief te plaatsen, anderzijds zorgt de geloofwaardigheid er ook voor dat ik wel geïnteresseerd was in hun ontwikkeling en het verhaal wou uitlezen. De wisselwerking tussen deze personages had enorm theatraal kunnen zijn, maar dat wordt het geen moment. De manier waarop we als lezers telkens maar kleine fragmenten van hun samenzijn voorgeschoteld krijgen, speelt daar een rol in. Je moet echt zelf gaan puzzelen hoe ze als personages afzonderlijk én gezamenlijk in elkaar steken. Dat vond ik erg boeiend aan deze roman. Henry vond ik als arts/onderzoeker aanvankelijk goed uitgewerkt, maar als vader/echtgenoot schoot het personage iets te kort. Hierdoor was hij te veel een fictioneel karakter en werd zijn eindscène in het hotel ook te melodramatisch. Nathalie vond ik dan weer wel geloofwaardig uitgewerkt, al moet je ook bij haar een inspanning doen om haar te doorgronden. Wat ook hielp bij de opbouw van de personages is de manier waarop Schokkaert de dialogen geschreven heeft. Elk personage (ook Henry) heeft echt een eigen stem gekregen, wat dynamiek aan de dialogen geeft. In veel romans vind ik dialogen te oppervlakkig, maar dat gevoel heb ik hier geen enkele keer gehad. Dit is duidelijk een sterkte in zijn schrijverschap en hoop ik in zijn volgende boeken nog meer terug te vinden (meer dan de gedetailleerde filosofische gedachtenspinsels).

Kris: Ik vond Hazel het meest uitgewerkt en interessant als literair personage. Thomas en Henry hadden voor mij meer een functie als tussenschakel in (de structuur van) het verhaal. Om uiteindelijk ook bij Nathalie uit te komen. Het feit dat die personages minder tot mijn verbeelding spraken stoorde me hier niet, omdat zij, en hun handelingen, op die manier ook gewoon gereduceerd werden tot hun plaats in het grotere geheel van oorzaak en gevolg. Dit paste voor mij dan ook mooi in het algemene thema van het spanningsveld tussen de mens als vrij, autonoom individu en de mens als speelbal in het universum, waar alles met elkaar verbonden is.

En bleven er nog andere boodschappen hangen bij het lezen?

Sigried: De meest voor de hand liggende boodschap was voor mij dat elke actie verstrekkende gevolgen kan hebben. Zelf vond ik dat de media erg negatief uit het verhaal kwamen. Het gevaar van massamedia is erg expliciet aanwezig. De cybercriminaliteit die op de achterflap vermeld wordt, vind ik dan weer minder prominent in het boek verwerkt (eerder een middel om het verhaal vooruit te stuwen dan dat er een moreel oordeel over geveld wordt).

Kris: Wat mij betreft zit er toch een flink stuk maatschappijkritiek in het boek, misschien zelfs een oproep tot 'burgerlijke ongehoorzaamheid'? Of in ieder geval een aanzet tot kritisch nadenken over onze westerse, kapitalistische samenleving, en hoe we die aan het inrichten en organiseren zijn. Of hoe er vele krachten werkzaam zijn waar de individuele mens helemaal geen vat meer op heeft (terwijl die moderne mens juist heel erg vasthoudt aan zijn gevoel van individuele vrijheid, autonomie en zelfbeschikking). Vanuit de verbeelding, maar met de hedendaagse realiteit als vertrekpunt, presenteert Jef Schokkaert ons een mogelijke verdere ontwikkeling: bijvoorbeeld wat betreft onze verhouding tot het klimaat, onze houding ten opzichte van terreur, de rol en functie van helden in de geschiedenis.

Sigried: Ik vond de maatschappijkritiek een van de sterke punten van het boek. Schokkaert doet de lezer inderdaad over heel wat zaken nadenken (zoals de macht van de farmaceutische wereld), zonder al te expliciet te sturen. Dat vond ik prettig, en lijkt me ook niet gemakkelijk voor een beginnend auteur (die volgens mij zelf wel een duidelijke visie heeft over de maatschappij en waar hij wilt dat die naartoe gaat).

Nog een afsluitende opmerking?

Sigried: Ik vind het wel moeilijk om een beeld te krijgen van het lezerspubliek dat Jef Schokkaert voor ogen had. Dit is geen boek voor de grote massa, maar ik denk dat er wel voldoende lezers voor te vinden zijn. De vraag is natuurlijk wie ze zijn en hoe ze bereikt kunnen worden.

Kris: Ik ben best wel onder de indruk van dit debuut van een nieuwe Vlaamse literaire stem, en vooral ook van de kracht, de complexiteit en de eigenzinnigheid van deze roman als geheel. Ik ben dan ook erg benieuwd naar zijn tweede boek; op de boekvoorstelling liet hij overigens al weten dat zijn volgende boek in ieder geval "een stuk eenvoudiger zal zijn".

Ondertussen loopt er bij Hebban ook een ‘Andromeda’ leesclub, waarbij vijftien enthousiaste lezers de nevels van dit boek zullen ontsluieren.