Over een ontmoeting met elkaar en met typemachines

Voorbije zaterdag 4 maart kwam een deel van de Club van 10 Literatuur voor de eerste keer samen. Jammer genoeg kon niet iedereen er bij zijn, maar het is toch wel leuk vast te stellen dat het een evenwichtig groepje was dat had afgesproken in boekhandel Limerick in Gent om daar van een mooi programma, ineengestoken door Jan, te genieten: 3 mannen en 3 vrouwen, 3 Vlamingen en 3 Nederlanders werden opgewacht door Gert Brouns, de aimabele eigenaar van deze boekhandel, die ons op koffie, thee én gebak trakteerde: dat waren Natalie, Nathalie, Helena, Guy, Kris en Jan. (Onze fotografe was zo slim ons wel te fotograferen maar zich zelf niet op de gevoelige plaat vast te leggen.)

Later meer over wat we allemaal gezien en gehoord hebben, maar graag geef ik eerst een open doekje aan boekhandel Limerick: die was namelijk al geen onbekende winkel meer voor mij en kwam pijlsnel in mijn favoriete boekenwinkellijstje terecht nu ongeveer 3 jaar geleden, toen ik hoorde dat deze als enige Vlaamse winkel boeken bestelt uit Zweden! Er zijn dan ook wel wat Vlaamse “Zweedse literatuurlezers” die deze winkel al even weten te vinden (waaronder de studenten van de UGent die Zweeds als major hebben bijvoorbeeld). Niet alleen wij werden hier uitgenodigd voor een fantastische dag, ook in het algemeen vinden hier heel wat literaire activiteiten plaats in deze onafhankelijke boekenwinkel met een uitstekend aanbod van populaire én minder populaire boeken waartussen je kunt snuisteren. Zowel buitenlandse als vele Nederlandstalige auteurs vinden de weg naar de rijkelijk gevulde boekenplanken. Voor meer info, kijk op hun site: http://www.limerick.be/nld/aanbod/118/ontdek-ons-kwalitatief-aanbod-boeken .  

Wat er nog specifiek is aan boekhandel Limerick was de aanleiding waarvoor we eigenlijk naar hier kwamen: de passie voor literatuur van eigenaar Gert Brouns is ontstaan uit een boek ‘over het hoge Noorden’ van één der grootste Nederlandstalige auteurs: Nooit meer slapen van Willem Frederik Hermans. (Ook zijn bvba werd hiernaar vernoemd.) En toen Jan een tijdje geleden W.F. Hermans op onze blog voorstelde als (één van) zijn favoriete auteur(s), reageerde Gert op zijn stukje met hem uit te nodigen. Uiteindelijk is Jan niet alleen op die uitnodiging ingegaan, maar mochten wij mee, en wat waren wij daar blij om! 

Gert vertelde ons in zijn uiteenzetting hoe hij na zijn overname van de winkel  de collectie typemachines van W.F. Hermans in handen had gekregen. Toen het Scryption in Tilburg zou sluiten, ging deze collectie naar de Nederlandse stichting Onterfd goed die er een wedstrijd voor uitschreef. Uit de drie kandidaten  die overbleven voor de jury,  won uiteindelijk het voorstel van boekenwinkel Limerick getiteld 'De schrijfmachine mijmert gekkepraat' het pleit. De boekenwinkel verzamelde alle typemachines in een kamer waar ze ze nu ook tentoonstelt en die ook regelmatig voor leesclubs en voorstellingen gebruikt wordt: de W.F. Hermanskamer. We zaten zo ook rond de bureautafel van Hermans zaliger, en Natalie zat zelfs op de bureaustoel van de grote schrijver!

We kregen ook heel wat anekdotes te horen van hoe de wedstrijd verlopen was en hoe ze afgehaald moesten worden in een depot. Daar ontdekte men ook dat vanwege de stockage heel wat machines bestoft en onbruikbaar geworden waren. Omdat dit toch wel heel jammer is, werd een adoptieproject op poten gezet waarbij klanten,  sympathisanten en andere W.F. Hermans-fans der lage landen een typemachine konden adopteren en een bijdrage betalen voor de restauratie ervan. In het begin werd dit enkel kenbaar gemaakt in de winkel en omgeving. In 2014 werden ze uitgenodigd in De Wereld Draait Door waar het project ook voorgesteld werd, en waarna er een golf van solidariteit uit Nederland op gang kwam. Dankzij dit project zijn momenteel nog slechts een drietal typemachines bij de restaurateur en zal de collectie nadien volledig opgefrist en tentoongesteld zijn. Er zijn leuke verhalen verbonden aan de adoptie van de typemachines: er werd er één geadopteerd door een moeder die dit wilde voor haar zoon die zou afstuderen maar die herexamens moest doen, en dit dus werd uitgesteld; de Belgische auteur Peter Terrin adopteerde een typemachine, de schrijver die na het lezen van De donkere kamer van Damocles tijdens zijn job als vertegenwoordiger in marmer in Londen moet hebben uitgeroepen ‘Eureka, ik word schrijver’ of toch iets in die aard, en prompt zijn werkgever opbelde om ontslag te nemen.  Er zijn zoveel verschillende auteurs die een typemachine van W.F. Hermans hebben geadopteerd dat we diezelfde dag prompt beslist hebben om hier meer aandacht aan te wijden in volgende artikels voor deze blog met behulp van de lijst die Gert ons zou opsturen. Hier kunnen dus nog een aantal mooie blogartikels uit ontstaan!

Op deze manier werden de typemachines dus toegankelijk, en heeft deze collectie haar betekenis van zowel literair dan wel als industrieel erfgoed kunnen behouden. Hermans zelf gebruikte ‘slechts’ vier machines van zijn collectie om zijn volledige oeuvre op te schrijven. Zijn eerste typemachine erfde hij van zijn zuster toen ze stierf in 1940. Zijn oudste machine dateert zelfs van 1885! Bij sommigen legde Gert uit hoe ze moesten worden gebruikt omdat ze zo oud waren dat dit niet altijd heel duidelijk was. Natalie wees ons erop dat vele naar Belgische gewoonte ook het Azerty-toetsenbord hadden, dit terwijl dit niet in gebruik is in Nederland en de internationale Qwerty-standaard de boventoon voert. Gert toonde ons ook een originele typemachine met een oorspronkelijk 'Belgisch’ toetsenbord, dat echter snel in de ban werd geslagen. Hier werden blijkbaar alle klinkers vooraan op de eerste rij gezet waarna de medeklinkers allemaal volgden en waarvan wordt gezegd dat als je dit type toetsenbord goed kende, het snelste was om op te typen!

Ook was er een Duitse machine aanwezig met het Qwertz-toetsenbord, wat ikzelf trouwens leerde gebruiken tijdens een stage eind de jaren ’90 in de ex-DDR, stonden er nog een paar leuke kindermodellen tentoongesteld en lagen er her en der nog wat oude accessoires doorheen de kamer. De glazen rekken waarop de typemachines worden tentoongesteld, zijn overigens ook van W.F. Hermans zelf, en werden bij de collectie bijgeleverd, zodoende dat Gert naar zijn winkel moest bellen om de aan de gang zijnde voorbereidingen even stop te zetten zodat deze ook in de ruimte konden worden opgenomen. Het verhaal van de Tipp-Ex die vastgekleefd zat op de rode elektrische IBM-machine die Hermans op het einde van zijn carrière gebruikte, konden jullie al lezen in een blog van Jan vroeger.

Na deze aangename introductie zat de dag er trouwens nog lang niet op. Jan had maar liefst twee schrijvers voor ons uitgenodigd dankzij zijn uitgebreide netwerk: de Vlaamse auteur Guy Prieels die actueel is met ‘De wraak van meneer Jules’ om te spreken over autobiografische elementen in zijn werk, en de Nederlandse debutant Joost van Driel die op zondag 5 maart vlak na onze samenkomst zijn eersteling ‘In het museum’ aan de pers zou voorstellen en ons vertelde hoe hij als neerlandicus aan zijn eerste roman was begonnen. Deze twee auteurs zullen we echter in een aantal volgende artikels voorstellen, en daar voldoende en gepaste aandacht besteden aan hun boeken.

Dit werd ook onze eerste kennismaking onderling die blijkbaar bij allen goed in de smaak viel. We hadden eigenlijk niet zo veel tijd meer over, om het met elkaar toch ook over onze plannen en aanpak te hebben voor onze spot, ook al hadden we daar nog even een korte discussie over vooraleer de treinen en de auto richting Nederland terug moesten vertrekken. Een vervolg hierop zou zeker niet slecht zijn. Al bij al was het een heerlijke dag vol met literatuur, boeken, verbeelding en debat, die voor herhaling vatbaar is. En het motto voor onze blog wordt zonder twijfel ‘Nooit meer slapen’. Zoveel is wel duidelijk!

Hier kunnen jullie meegenieten van de foto’s van Natalie-zonder-h.

Nathalie B, vanaf nu ook gekend als Nathalie-met-h