Een tijd geleden al gingen 2 leden van de We Love Lit Club net als 2 leden van We Love SF & Fantasy Club de uitdaging aan om maar liefst 2 boeken te bespreken van Auke Hulst. Zijn boeken hebben meestal zowel SF- als literaire elementen in zich en wie beter dan Harriet en Nathalie van WLL en Saskia en Kim van WLSFF om deze te bespreken? De uitdaging nam enige tijd in beslag, maar in willekeurige volgorde las ieder van ons uiteindelijk toch En ik herinner me Titus Broederland zowel als Slaap zacht, Johnny Idaho.

Hieronder vind je enkele indrukken van het boek Slaap zacht, Johnny Idaho. Op de WLSFF-spot kan je meer lezen over onze indrukken van En ik herinner me Titus Broederland.  

Waarover gaat het boek Slaap zacht, Johnny Idaho?

Nathalie:  ‘Dit boek speelt zich duidelijk af in een vrij nabije toekomstwereld, rond 2050 ongeveer. Op de Archipel, een afgezonderde zwaarbewaakte eilandstaat Oceaan en gesticht door multinationals, waar arm en rijk van elkaar gescheiden worden met behulp van strikte regels in de Stille Oceaan, volgen we gedurende 8 dagen 3 personen die op een bepaalde manier aan elkaar verbonden zijn: een terminaal zieke Nederlandse bankier, een Japanse onderzoekster en een Amerikaanse tiener met een missie, onze Johnny Idaho. Het geheel doet aan als een claustrofobische Big Brother-wereld waar je niet onderuit kunt, waar de autoriteiten je gedachten kunnen lezen en alles controleren van wat je doet. Tussen de regels door merk je dat er zich een (klimaat?)ramp heeft afgespeeld in de rest van de wereld en de zon zich nog zelden laat zien.’

Kim: ‘Slaap zacht, Johnny Idaho beschrijft acht dagen uit het leven van Gerson, Hatsu en Johnny Idaho. In opeenvolgende hoofdstukken lees je wat ze meemaken. Elk personage heeft een duidelijke eigen stem waardoor je meteen weet over wie het hoofdstuk gaat. Bij Johnny wordt dit versterkt doordat hij als enige als ik-verteller optreedt en hij de lezer rechtstreeks lijkt aan te spreken.’

Welke literaire en SF-elementen zijn er te vinden in het boek?

Kim: ‘Informatie over de wereld en de personages wordt geleidelijk aan verstrekt. Het is duidelijk dat de Archipel sterk gedigitaliseerd is, maar hier wordt niet uitgebreid bij stilgestaan. Hulst kauwt niets voor en haast zich niet om dingen uit te leggen. Hij introduceert weblenzen, vingerscantoegang, Big Data en organisaties als Good To Know You – het verband met de toekomstroman van Orwell is niet te missen – op het moment dat ze belangrijk zijn zonder uit te leggen wat het precies zijn en wijdt niet uit. Voor de personages is dit immers allemaal vanzelfsprekend.’

Nathalie: ‘Niet alleen de digitalisatie van de Archipel komt uit de verbeelding van de auteur. Ook de scheiding tussen arm en rijk is niet geschetst volgens de gangbare beelden maar wel zeer realistisch aandoend en waarheidsgetrouw. Het is een duidelijke metafoor voor naar waar onze maatschappij aan het verglijden is op mondiaal vlak.’

Harriet: ‘Dit boek gaat inderdaad over een soort Big Brother en de vergelijking met 1984 qua inhoud is niet altijd te voorkomen. Toch lukt het de schrijver het als natuurlijk te laten overkomen,  hij schetst een scenario dat zeker in onze toekomst niet ondenkbaar is.’

Saskia: ‘Ik vind dit boek door zijn structuur en opbouw een literair boek. De literaire verwijzingen en manier waarop  verhaallijnen zich naar elkaar toe bewegen speelt daarbij een rol. De uitgebreide wereldopbouw en het feit dat het verhaal zich afspeelt in een futuristische wereld doen dan weer eerder denken aan een sciencefictionroman. Het is zonder meer een dystopisch verhaal waarin de wereld bedreigd wordt door milieurampen en terrorisme en waar de kloof tussen rijk en arm steeds groter wordt.’

Kim: ‘Dit is geen typische sciencefictionroman. Het – kunstmatige – onderscheid tussen sciencefiction en literatuur valt in dit boek volledig weg. De roman roert filosofische en actuele thema’s aan zoals het verlangen naar een oneindig leven, de grens tussen arm en rijk, de ondergang van onze planeet, de manipulatie van feiten en de afkeer voor iedereen met een afwijkend uiterlijk of een andere cultuur. De digitalisering van de samenleving speelt tegen deze achtergrond slechts een kleine maar wel belangrijke rol.’

Over de leeservaring van dit boek

Nathalie: ‘De stijl is best afstandelijk en kil maar toch wel gepast in deze knap geconstrueerde roman. De dialogen zijn vlot geschreven, en de taal is op zich niet zo moeilijk en vrij helder. De beschrijving van deze aparte wereld wordt je in stukjes en beetjes opgediend want het ritme is vrij traag. De kracht van de beschreven maatschappij die harteloos is en niemand ontziet, met een totale controle en amper empathie, en (filosofische) bedenkingen over ons politieke, economische en sociale systeem, laten je wel eventjes verder nadenken over deze thema’s.’

Kim: ‘Het boek komt traag op gang. Het verhaal begint nergens duidelijk echt. Het is sterk personage-gedreven. Lange tijd vraag je je af waar het heen gaat. Pas achteraf merk je dat je al lang alle informatie gekregen hebt die je nodig hebt en dat alles belangrijk is voor de ontknoping. Aan het eind komen de drie verhaallijnen op een mooie manier bij elkaar. De acht beschreven dagen zijn een goed gekozen periode. Je krijgt een duidelijk beeld van het leven van de personages en bent getuige van een week die voor hen allemaal belangrijk is. Het is lang genoeg om de ontwikkeling die de personages doormaken en de vele dingen die gebeuren geloofwaardig te laten overkomen. Alleen bij Gerson voelt het soms alsof er meer tijd verstreken is.’

Harriet: ‘Johnny Idaho heb ik met veel genoegen gelezen. Net zoals bij Titus heb ik in het begin wel even moeten uitvinden hoe het zat qua tijd, maar als dat je eenmaal duidelijk is dan leest het daarna makkelijker dan Titus. Ik vond het knap hoe eigenlijk 3 verhaallijnen aan het einde van het boek goed bij elkaar komen. Het verhaal ontvouwt zich langzaam en met de flashbacks wordt duidelijk wat de hoofdpersoon drijft. Wat ik in beide boeken opvallend vond, is de liefde voor lezen en boeken. In beide boeken wordt veel gelezen.’

Saskia: ‘Door de vele info over deze ingewikkelde technologisch samenleving komt het verhaal in de eerste helft van het verhaal niet goed uit de verf. Pas in de tweede helft krijg je het gevoel dat het verhaal begint te lopen zodat het lijkt alsof het verhaal in twee stukken verdeeld is.’

Verwijzingen naar Moby Dick

Saskia: ‘Johnny is dol op Moby Dick en vereenzelvigt zich met kapitein Ahab die op de Walvis jaagt. Johnny jaagt op zijn eigen walvis en haat hem voor het leed dat hem in zijn leven is aangedaan. Ahab verliest zijn been aan de walvis en Johnny zijn vinger. Op pagina 261 wordt Gerson vergeleken met “een walvis onder de haaien”

Kim: ‘Toen ik het boek uit had - en nu dus eigenlijk nog steeds - vroeg ik me af wat ik nou eigenlijk precíés gelezen had. De eerste laag is duidelijk, maar ik heb het gevoel dat er nog veel meer in zit wat ik er nog niet meteen uit gehaald heb. Daarbij speelt mijn gebrek van kennis over Moby Dick me ook parten. Ik wilde het boek meteen opnieuw lezen met dat verhaal in mijn achterhoofd (waarvoor ik dat dus eerst zou moeten lezen) om te zien wat ik allemaal gemist had.’

Conclusie: Een literaire roman die zich in de toekomst afspeelt

Kim: ‘Voor lezers die plot-gedreven, spannende toekomstverhalen gewend zijn is dit boek waarschijnlijk iets te saai door de trage opbouw. Als je echter van diepere lagen houdt en je graag intertekstuele verbanden uitpuzzelt, dan zal je genieten van dit boek. Lezers van literatuur moeten zich dan ook zeker niet af laten schrikken door de situering van dit boek in een mogelijke toekomst of alternatieve werkelijkheid.’

Nathalie: ‘Zowel in Titus als in Johnny Idaho zie ik duidelijker en veel minder subtiel dan in doorsnee literaire romans “boodschappen” naar voren komen: In Johny Idaho is dit een fictieve dictatoriale Big Brother-wereld waarvoor wordt gewaarschuwd. De stijl waarin dit gebeurt, is echter niet drammerig en prekerig. De beschreven beelden tonen op een verfrissende, pittige manier de aangehaalde thema’s. Rekening houdend met de verschillende lagen, de intertekstualiteit en de schitterende schrijfstijl is deze roman uiteraard literair te noemen.’

Saskia: ‘Ik vind dit boek door zijn structuur en opbouw een literair boek. De literaire verwijzingen en manier waarop verhaallijnen zich naar elkaar toe bewegen speelt daarbij een rol. Dit is een geslaagde genre melange omdat het een geloofwaardige wereld is met een waarachtig en dramatisch verhaal. Het zou echter nog beter zijn geweest als je niet het idee had gekregen dat het verhaal uit twee stukken bestond en dat de overgang tussen wereldopbouw en verhaal evenwichtiger was geweest.’

Harriet: ‘Ik vind Slaap zacht, Johnny Idaho zeker een literair boek. Dit komt wat mij betreft met name door de mooie manier waarop de schrijver 3 verhaallijnen bij elkaar brengt zonder ergens onduidelijk te worden. Daarnaast maken de vele verwijzingen, mooie metaforen en zijn beeldende manier van schrijven het voor mij een literair boek. Dat het verhaal zich in de toekomst afspeelt is voor mij daarbij van ondergeschikt belang.’

Naar welk boek van deze twee ging uiteindelijk onze voorkeur?

Kim: ‘Mijn eerste gedachte nu ik allebei de boeken uit heb: grappig genoeg vond ik Titus beter. De achterflaptekst sprak me eigenlijk helemaal niet echt aan toen ik die voor het eerst las en ik had ook helemaal geen verwachtingen van het boek, maar ik was er echt van onder de indruk. Sowieso door de prachtige stijl natuurlijk. Bij Johnny Idaho had ik dat toch minder. Het is ook een knap boek, maar ik was er gewoon minder door weggeblazen.’

Nathalie: ‘Ik heb onlangs Titus gelezen en vond het ook een fantastisch boek! Vorig jaar was Johnny Idaho mijn eerste kennismaking met Auke Hulst en daardoor was ik misschien wel het meest verrast door zijn stijl op basis van dat boek. Maar Titus is toch wel mijn favoriet vanwege het verhaal en tevens het prachtige taalgebruik. Ik besef wel dat goeie SF-boeken meestal een allegorie zijn op onze wereld maar het buitenaardse blijft mij nog altijd wat vreemd. Boeken zoals deze auteur ze schrijft, wil ik echter wel altijd lezen!’

Harriet: ‘Vergeleken met Johnny Idaho vond ik Titus veel lastiger lezen. Dat zat volgens mij met name in het niet helder krijgen voor mijzelf wanneer het boek zich nu afspeelt. Dat het zo moeilijk te plaatsen was voor mij, hield me zo bezig dat ik het een minder prettige leeservaring vond, hoe goed het ook geschreven is. Johnny Idaho daarentegen heb ik met veel genoegen gelezen. Ook bij dit boek heb ik in het begin wel even moeten uitvinden hoe het zat qua tijd, maar als dat je eenmaal duidelijk is dan leest het daarna makkelijker dan Titus.’

Saskia: ‘Mijn voorkeur gaat uit naar Titus omdat het me emotioneel meer wist te raken dan Johnny Idaho. Dat komt door de mooie zinnen maar ook door de weemoed die het boek uitstraalt. De innerlijke worstelingen van de vertellende broer en de schurende relatie tussen beide jongens knagen zich een weg naar je binnenste. Je voelt de verscheurdheid van de verteller die zich in je binnenste weet te nestelen. Johnny Idaho bleef voor mij op dit gebied oppervlakkiger en ik beleefde het meer in mijn hoofd. Ik vond het knap geschreven maar de vonk sloeg niet zo over als bij Titus.’

Onze leeservaringen rond En ik herinner me Titus Broederland kan je lezen via deze link op de WLSFF-spot.

Lees ook de recensies over dit boek van Kim en Nathalie.

Het boek is vermeld als voorbeeld van verbeeldingsliteratuur voor de leeslijst op scholen en was ook het favoriete boek van Harriet in september.

Slaap zacht Johnny Idaho is zeker ook een goede tip voor de Hebban Reading Challenge van 2018 in de categorieën ‘Een boek dat zich afspeelt op een eiland’ of ‘Een boek met een naam in de titel’.

Nathalie