Het vierluik van Carlos Ruiz Zafón bestaat uit:

• De schaduw van de wind

• Het spel van de engel

• De gevangene van de hemel

• El laberinto de los espíritus

Carlos Ruiz Zafón brak internationaal door met De schaduw van de wind. De combinatie van duistere intriges, romantiek en aandacht voor boeken leverde hem wereldwijd massa’s fans op. Deze fans werden ook meteen gerustgesteld; het boek vormde het eerste deel van een vierluik dat over de jaren heen geschreven en vertaald zou worden. Hoewel lezers best veel geduld moesten uitoefenen (Zafón is geen auteur die elk jaar een boek aflevert), is het nu eindelijk zo ver: het vierde deel kwam al in het Spaans uit en in het najaar kunnen Nederlandstalige lezers eindelijk het slot lezen.

Omdat er zoveel tijd tussen de verschillende boeken zit, is het soms moeilijk om je nog te herinneren wat er in de vorige delen precies is gebeurd. Op zich is dat geen probleem. De auteur heeft de onderdelen namelijk zo geschreven dat ze kunnen opgevat worden als afzonderlijke, op zichzelf staande romans. Wat hen bindt is de locatie, Barcelona, en de boekenwinkel van Sempere en Zoon. Een aantal personages komt terug, maar er is inderdaad geen logische volgorde. Zafón beschrijft zijn doelstelling als volgt:

“Toen ik eraan begon, was het mijn idee om de verhalen als Chinese doosjes in elkaar te laten passen, om een legpuzzel van verhalen te scheppen waaraan de lezer op tal van plekken kan beginnen en die je een andere reis door het verhaal laten ervaren, afhankelijk van door welke deur je bent binnengekomen. De puzzel krijgt vorm terwijl je ermee bezig bent, en de boeken, de karakters en het verhaal zelf vinden nieuwe betekenis en weerklank terwijl jij er deel van gaat uitmaken.”

Omdat het al een paar jaar geleden was dat ik de boeken las, besloot ik de zomervakantie te gebruiken om de drie delen na elkaar te lezen. Ik begon bij het eerste, en hoewel het klopt dat je de boeken in verschillende volgordes kan lezen, lijkt me de volgorde van publicatie de meest logische. Aanvankelijk lijkt het tweede deel helemaal los te staan van het eerste, zowel qua toon als qua gebeurtenissen en personages. Net zoals jaren eerder, had ik opnieuw het meeste problemen met dit onderdeel omdat het erg afwijkt van het eerste boek. Pas toen ik al goed in het derde deel gevorderd was, begreep ik waar ik het tweede boek moest plaatsen en kregen – net zoals Zafón had voorspeld – de personages en gebeurtenissen een duidelijkere betekenis.

In het eerste boek, De schaduw van de wind staat Daniel Sempere centraal, die volledig in de ban raakt van het mysterie dat rond de auteur Julian Carax hangt. Naarmate Daniel van kind uitgroeit tot tiener en jongvolwassene raakt hij steeds meer verstrengeld in een web van mysteries. Binnen dat raamverhaal wordt ook de ontwikkeling van Julian Carax en zijn vrienden verteld. Dat verhaal neemt uiteindelijk zo’n proporties aan dat het niet enkel het leven van Daniel maar van iedereen in zijn omgeving beïnvloedt. Omdat elk personage liegt over zijn of haar relatie tot Julian wordt de spanning al snel opgevoerd en kan het verhaal alle kanten uit. Zowel in het leven van Daniel als in dat van Julian speelt de liefde een rol. Deze passages grenzen vaak aan het melodramatische, al dragen ze ook bij aan de spanning en het mysterie.

De melodramatische toon neemt in het tweede deel, Het spel van de Engel, groteske proporties aan. Deze keer volgt de lezer David Martín, die slechts zijdelings betrokken lijkt te zijn bij Sempere senior. David is een auteur die het probeert te maken in de literaire wereld, maar geconfronteerd wordt met jaloezie en snoeiharde concurrentie. In zijn pogingen tot roem neemt hij steeds grotere risico’s en verliest hij zijn werkelijke passie voor het schrijven uit het oog. Net als in het eerste deel speelt een vervloekt huis een belangrijke rol. Zafón werkt een aantal personages uit die misschien niet erg realistisch zijn, maar wel perfect bij de opgebouwde sfeer passen: “Een mannetje met roofvolgeltrekken en een zilverkleurige haardos deed de deur open. Zijn ondoorgrondelijke arendsblik bleef op mij rusten.”  Deze aspecten geven het boek een uiterst duistere toets, waardoor het een combinatie van gothic novel en misdaadverhaal wordt. Naarmate het verhaal vordert, krijgt dit aspect de bovenhand en verdwijnt de romantiek naar de achtergrond.

Het melodramatische is in het derde deel, De gevangene van de hemel, helemaal verdwenen, waardoor ik dat het beste deel vond. Dat verschillende puzzelstukken in elkaar schoven, zal ongetwijfeld ook een rol spelen. Plotlijnen die ik eerder onafgewerkt of vergezocht vond, werden in dit deel opnieuw opgepikt en verder uitgewerkt, al blijft er meer dan voldoende ruimte voor verdere ontwikkelingen in het laatste deel. Deze roman sluit ook meer aan bij de eerste. Zo krijgen Daniel en het fantastische personage Fermin Romero de Torres opnieuw de hoofdrollen, maar maakt ook David Martín zijn opwachting.

De verhaallijnen worden vooruit gestuwd door wraakgevoelens en complexe intriges. Het is moeilijk om de verbanden tussen de verschillende onderdelen te bespreken zonder hierover te veel prijs te geven. Omdat ik niet zo hou van misdaadverhalen en thrillers had ik het soms wat moeilijk om mijn aandacht bij het verhaal te houden. De lyrische stijl van Zafón zal daar zeker ook voor iets tussen gezeten hebben, maar uiteindelijk bevatten de boeken ook genoeg inhoud om de verstokte literatuurlezers overstag te laten gaan.

Ik heb nu meer genoten van de boeken dan toen ik ze jaren geleden afzonderlijk las. De cliffhanger waarmee het derde deel eindigt laat me reikhalzend uitkijken naar het slot van het vierluik.

(geschreven door Sigried)