Onze We Love Lit - deelnemers over de Elsschot leesclubs

op 02 september 2017 door Literatuur onder de loep!

Op zaterdag 2 september verschijnt het dossier Elsschot van We Love Lit op de redactionele website van Hebban! Daarin kan je deze schrijver en zijn werk beter leren kennen. Naast de 3 coördinatoren van de leesclubs rond Het tankschip (Natalie), Pensioen (Jan S) en De verlossing (Nathalie) deden er ook een aantal leden mee als deelnemer aan (één van) de leesclubs. Kenden zij Willem Elsschot al eerder en hoe ervoeren zij de leesclub(s)?

Guy:

Mijn vader zaliger was niet eens geboren, toen Willem Elsschot ‘De verlossing’ schreef. Tientallen jaren later las ik deze roman voor de eerste keer. Destijds had ik nog een weelderige haardos. Nu is dit ‘langharig werkschuw tuig’ (zoals we werden genoemd in die tijd) een jeugdige en wellicht gelouterde zestiger. Meegesleept en aangespoord door het enthousiasme van de deelnemers aan de twee vorige leesclubs met Elsschot… Het zette me aan om mee te doen met De verlossing. Bijzonder benieuwd hoe ik het boek dit keer zou ervaren en beoordelen.

Wel, ik sloeg de roman dicht (na het herlezen) met een diepe zucht van verlossing. Ik zocht bijna achter elke zin naar een diepere betekenis. Zoals Pol Van Domburg, één van de hoofdpersonages, vroeg ook ik me af, of ik door de duivel bezeten was. Het tragikomische verhaal is een titanenstrijd, die zich afspeelt op het Kempische platteland. Ja hoor, het hield me nu veel meer bij de les. Ik weet deze roman beter te waarderen dan die eerste keer, zo lang geleden.

Ik geloof zeker niet alles wat er over De verlossing is geschreven. Het is, vind ik toch, zoals Thijs Wierema (Willem Elsschot Genootschap) zegt: "Met Willem Elsschot ben je nooit klaar. Al ken je de 11 romans en het Verzameld Dichtwerk van Willem Elsschot, geboren als Alfons De Ridder, uit het hoofd, ze uitspit zoals Chief Inspector Morse zich vastbeet in een zaak, ze blijven voor verrassingen zorgen. Het is zo’n helder proza dat je denkt … alles is gezegd… Maar wie blijft spitten en herlezen ontdekt dat elke zin een been van het gebeente van de grote lijmer is. Hij heeft zijn werken echter zo gecomponeerd dat alle beenderen verspreid liggen, waardoor het puzzelen wordt om het geraamte te vormen.

Ik ben er bijna zeker van, dat in De verlossing veel meer staat dan wat de auteur heeft neergeschreven. Ook wellicht toch meer autobiografisch dan we zouden denken…

Kris:

Ik weet nog dat ik op de middelbare school geïntrigeerd raakte door een aantal bevreemdende titels op de leeslijst Nederlands. Ze waren voor mij vreemd, omdat ze zo kort, zo alledaags, zo weinigzeggend klonken: ‘Kaas’ en ‘Lijmen/Het Been”. Waar gingen die boeken over?

Was het ene een kookboek voor de zuivelminnende mens? En het andere een doe-het-zelf handboek voor de behandeling van ernstige kwetsuren met bepaalde ledematen?

Ik liet ze voor de zekerheid toch maar links liggen en ging in die tijd eerder voor ronkende titels met een wat duidelijkere, meer dramatische insteek: ‘Het verdriet van België’, of ‘De komst van Joachim Stiller’.

Later ontdekte ik dat die vermeende kook- en handboeken gewoon twee (eigenlijk drie) steengoede, bijzondere boeken waren van een van onze grootste Vlaamse schrijvers. Sindsdien is mijn interesse en waardering voor het werk, de taal en de stijl van Willem Elsschot alleen maar toegenomen. De sectie ‘E’ in mijn boekenkast werd steeds groter (zie artikel: ‘De boekenkast van ...’), ik werd lid van het Willem Elsschot Genootschap en toen in het voorjaar van 2017 bleek dat uitgeverij Polis drie van zijn werken opnieuw zou uitgeven, die ik overigens nog niet had gelezen (‘Het tankschip’, ‘Pensioen’ en ‘De verlossing’) vulde ik mijn ‘Wil ik lezen’-lijst onmiddellijk aan.

Het werd helemaal mooi toen er via Hebban ook drie leesclubs werden georganiseerd, waaraan ik heb kunnen deelnemen. Een aantal maanden lang hebben een groep geïnteresseerde lezers, vakkundig begeleid door drie coördinatoren, elkaar nog enthousiaster en nog wijzer gemaakt over de unieke, ver van alledaagse plaats die Elsschot met zijn werk én zijn leven inneemt in onze Nederlandstalige literatuurgeschiedenis.

Een geweldig voorbeeld van hoe er op een hedendaagse manier met literair erfgoed kan worden omgegaan.

Helena:

Op de middelbare school beweerde mijn docent Nederlands, dat als hij slechts één boek zou mogen meenemen naar een onbewoond eiland, dat dat het Verzameld werk van Elsschot zou zijn. In de klas las hij stukken voor, waarbij hij zichzelf voortdurend onderbrak om iets toe te lichten of om onbedaarlijk te lachen. Geïnspireerd door zijn enthousiasme heb ik toen Kaas op mijn boekenlijst gezet en na het examen heb ik nog Lijmen/Het been en Het dwaallicht gelezen. Ik vermoed dat dat de gehele collectie was van de lokale bibliotheek indertijd.

Ik vond de compacte stijl van Elsschot prachtig.

Daarna ben ik zijn boeken eigenlijk uit het oog verloren, totdat er bij Hebban drie leesclubs rondom Hebban aangekondigd werden, van boeken die ik alle drie nog niet gelezen had. Ik heb meegedaan aan de leesclub rondom Pensioen. Het was erg leuk om weer eens iets van Elsschot te lezen, vanwege de stijl die ik nog steeds prachtig blijk te vinden (hoe kan het ook anders), maar ook vanwege de discussie die je als lezers met elkaar hebt over het boek gedurende een aantal weken. Iedereen ontdekt wel iets of merkt iets op wat je anders misschien ontgaan zou zijn. Het boek is daardoor veel meer voor mij gaan leven dan wanneer ik niet aan een leesclub erover had meegedaan.