De natuurboeken vlogen je om de oren tijdens de voorbije Boekenweek. Tilt, het literatuurfestival in Tilburg, deed het anders en had 'Privé' als thema. Dat werd op allerlei manieren fraai uitgewerkt. Zo was er de première van de documentaire Dichter tegen de tijd over schrijver/dichter Jasper Mikkers. In de jaren zeventig kreeg hij veel aandacht onder het pseudoniem Tymen Trolsky. In de documentaire haalt de auteur herinneringen op in zijn archief en zie je onder meer hoe hij werkt aan teksten: een privé-inkijkje dus in het leven van de schrijver.

Tilt poëzie op de markt

Bijzonder leuk was de manier waarop het winkelend publiek bij het festival werd betrokken. Poëzie in pashokjes in kledingwinkels, broodjes werden verpakt in een zak met daarop een tekst van Lieke Marsman. Kinderen van drie basisscholen nodigden bezoekers van de weekmarkt uit bij hun 'poëziecaravan' waar ze voor iedereen een persoonlijk gedicht maakten. Zij hadden een workshop poëzieschrijven gehad en gingen het geleerde in praktijk brengen. Aangezien het thema 'privé' was, hengelden ze aan de hand van een aantal vragen allerlei privéinformatie binnen. "Over tien minuten is uw gedicht klaar." En inderdaad tien minuten later ontving de bezoeker een mooi poëziecadeautje. 

Bijzonder was de Smartphonepoëzie waarmee je met behulp van de keuzemogelijkheden voor woorden die je smartphone aangeeft bij het maken van berichten gedichten kunt maken. Al die losse gedichten, zinnen worden geclusterd tot één verhaal.

Het valt mee

(foto: Lieke Marsman wordt geinterviewd)

 Ondertussen deed writer in residence Lieke Marsman in de stad onderzoek naar de bodemvervuiling in de stad Tilburg. In haar roman Het tegenovergestelde van een mens is dat een belangrijk thema. Deze roman kan wel als experimenteel aangemerkt worden, omdat poëzie, proza en essay er met elkaar verbonden worden, evenals kunst en wetenschap. Over het onderzoek en de ontmoetingen met experts in de stad gaat ze een gedicht maken ("ik heb anderhalf jaar geen gedichten geschreven") dat in augustus gepresenteerd gaat worden.

De vervuiling viel volgens haar mee, ondanks het feit dat er veel textielindustrie was en in de Spoorzone de werkplaats van de NS gevestigd was. Marsman las op de slotavond van Tilt passages uit haar boek en ging daarbij in 'gesprek' met de band 'I am oak.'

Inkijkje

Op de afsluitende avond stond 'Privé' centraal. Een paar onderdelen belichten we nader.

Dichteres Delphine Lecompte stelde zich kwetsbaar op: "Mijn werk is zo persoonlijk dat het gênant is". De ontslagbrief die ze geschreven had als stadsdichter van Damme werd uitgebreid besproken. "Met die schamele 500 euro (voor 4 gedichten én 4 voordrachten) kan ik zelf niets op poten zetten. Het is net genoeg geld om mijn muze op paling te trakteren in een Dams restaurant, op voorwaarde dat hij geen dessert neemt en ik mij beperk tot filet américain met frieten (toegegeven: frieten à volonté). (…)Ik neem ontslag: na twee burleske gedichten die ijzig sceptisch werden onthaald en wat erger is: dit waren de enige twee gedichten in mijn leven die ik niet graag heb geschreven. Ik ben geen marionet, ik wil geen opdrachtgevers en al helemaal geen gierige verbeeldingsloze opdrachtgevers. Dit is geen hoogmoed; ik schrijf te graag om mijn gedichten in een keurslijf te dwingen. Het is waarschijnlijk te dramatisch om te zeggen dat ik mijn ziel niet wil verkopen. Ik wil mijn ziel niet verkopen. Ik vind authenticiteit en integriteit belangrijk. Noem me gerust ouderwets." De liefde voor de taal zit diep bij haar, "ondanks het feit dat mijn muze, die daar op de eerste rij zit, denkt dat ik aan mijn pensioenopbouw moet denken." In haar bundel Western, de enige bundel met kogelgaten in de kaft, creëert ze een wereld die vol van woede en gekte is. "Western gaat over West-Vlaanderen. Exotischer wordt het niet," besloot Delphine in een interview vol absurdistische humor. Dat past heel goed bij de stad Tilburg waar het absurde altijd een rol speelt. Delphine Lecompte als de volgende writer in residence? Het zou wat zijn!

De rol van de redacteur

(v..l.n.r. Elfie Tromp, Hanneke Hendrix, Ad van den Kieboom)

"Ik ben een God in het diepst van zijn gedachten, / En zit in 't binnenst van mijn ziel ten troon" schreef Willem Kloos ooit. Elfie Tromp en Hanneke Hendrix zijn bezig met nieuw werk. Ze schrijven voor Uitgeverij De Geus. Hoewel hun nieuwe boeken nog niet af zijn en het bijna een doodzonde is om over je nieuwe boek te vertellen, gaven de auteurs inzicht in hoe het schrijfproces bij hen verloopt en wat de rol is van de redacteur, in dit geval Ad van den Kieboom (die al 23 jaar als redacteur bij deze uitgeverij werkt). De rol van de redacteur is essentieel. Hanneke: "Zonder Ad zouden mijn boeken er heel anders uitgezien hebben." Elfie: "Een redacteur kan het bloed onder mijn nagels vandaan halen. Ik ben nu met een dichtbundel bezig. Ik kan over de plaatsing van een komma tegen het plafond aanschieten. In poëzie schrappen doet extra zeer, want het zijn al zo weinig woorden. Wanneer je dan de mededeling krijgt om nog meer te schrappen dan..…". Vervolgens las ze een gedicht voor in een wat oudere versie en vervolgens de herwerkte versie . De verschillen waren duidelijk: de uiteindelijke versie was vele malen krachtiger. "Als ik nu nog moet schrappen dan ga ik ontploffen." Ad lachte minzaam.

Ad: "Ik lees alles wat de auteurs schrijven. Ik moet immers een gefundeerd oordeel kunnen geven. Ik probeer dat te doen met een objectieve blik en met suggesties. De veranderingen die ik voorstel, beargumenteer ik altijd. De basis van mijn werk is vertrouwen geven aan de auteurs. Ik benader een herwerkt script alsof ik het voor het eerst lees."

Elfie: "Toen ik veel liefdesverdriet had, wilde ik dat vastleggen in een dagboek. Ad ontraadde me dat te doen. Wil je namelijk over dat persoonlijke onderwerp goed schrijven, dan moet je ook afstand kunnen nemen. Hij had gelijk." Hanneke stelt zich vervolgens kwetsbaar op door een fragment te lezen uit de zojuist gemaakte herwerkte versie haar nieuwe roman. Na afloop kijkt ze Ad aan: "Moet er nog geschrapt worden?"