Bij de literatuurclub We Love Lit presenteren we graag een veelbelovend debuut. In de afgelopen maanden bespraken we enkele Nederlandstalige debuten zoals De studente van Elise Wuyts, Andromeda van Jef Schokkaert en Marsepeinen vingers van de Turks-Belgische Öznur Karaca.
Dit keer is het de beurt aan een Engelstalig debuut, en het werd ook nog eens een ‘taal mélange’: Nathalie las de originele versie en Gigi de fantastische Nederlandse vertaling van Grief is the thing with feathers/Verdriet is het ding met veren van Max Porter. De Nederlandse vertaling van Saskia van der Lingen is zeer goed ontvangen, getuige daarvan de Europese Literatuurprijs (NB: een Nederlandse prijs) die zowel de schrijver als de vertaalster vorig jaar in ontvangst mochten nemen.

Tekst: Gigi en Nathalie

Beeld: Gigi

Banner: Natalie

Een kraai helpt een weduwnaar en zijn tweelingzoontjes in hun rouw om hun vrouw en moeder die net overleden is. De kraai belichaamt het verdriet dat hun appartement in Londen is binnengedrongen maar ook de herinnering aan de vrouw en moeder, die haar man een kraaienbeeldje cadeau gaf vooraleer ze stierf.

Excuses Kraai dat we er zo laat mee zijn maar we werden allebei tegelijkertijd ziek toen we het wilden bespreken voor deze buddyread. We hebben het flink te pakken gehad. Het lukte ons daarom niet om er eerder mee aan de slag te gaan. Door al dat hoesten en proesten moesten we het uitstellen tot het laatste moment. We zijn nog net op tijd. Vind je ons nu een beetje zielig?

Nathalie: Ik was eigenlijk bezig met je voor te stellen aan ons publiek! Maar je bent een beetje als een tv-presentator, je onderbreekt ons wat te snel. ;-)

Want weet je ook waarvoor jij eigenlijk symbool staat binnen het gastgezin waar je bent terechtgekomen?

De vader in kwestie is namelijk een auteur die een contract had getekend voor een boek over Hughes' donkere gedichtenbundel Crow. En dat is eigenlijk de reden dat de vrouw van de auteur hem die beeltenis van jou gaf. Hij gaat dit boek ook afkrijgen tijdens dit verhaal en hij zal meemaken dat dit een bescheiden succesje wordt. Ted Hughes en Emily Dickinson (vanwege de link tussen de titel en haar gedicht ‘Hope is the thing with feathers’, terug te vinden vooraan in het boek), zijn auteurs die vernoemd worden in dit boek en dus voorbeelden van intertekstualiteit. Het toont ook aan dat de auteur, Max Porter, die hoofdredacteur is bij een Engelse uitgeverij in Londen, zijn Britse klassiekers kent. 

Gigi: Ja, juist, die Max Porter. Hij schreef met dit bijzondere boekje zijn debuut. Ik zeg een boekje omdat het formaat klein is met weinig pagina’s. Anderzijds is het groots omdat het boek lang in je gedachten blijft spoken na het lezen. Dat Porter een fan is van Ted Hughes kun je…

Nathalie: Het verhaal is echt geen klassieke roman: het draait niet om een plot, er is geen klassieke ontwikkeling van de personages en de onpersoonlijke benamingen houdt hen eerder op afstand, het verdriet staat vooraan in dit fabelachtige boek, dat heen en weer wipt tussen drie verhaalperspectieven, namelijk die van ‘Kraai’, van jou dus, de ‘vader’ en de ‘jongens’. En elk hebben ze hun eigen stijl. Jij bent een fabel-figuur maar er zitten ook poëtische elementen in het boek. Het is dus niet zo gemakkelijk om te volgen, maar het is ook weer niet compleet onbegrijpelijk. De vorm was verrassend en origineel, toch durf ik ook niet denken dat ik alles, zeker uit de Engelse versie, zo goed begrepen heb. Je eigen interpretatie van sommige dingen is hier ook van zo’n groot belang. En dat is misschien net wat het moeilijk maakt: de lezer moet er zelf wat mee doen, het verhaal staat niet op zichzelf.

De vader rouwt om zijn vrouw maar moet zijn zoons verder verzorgen en opvoeden. Dit valt hem zwaar, enorm zwaar. Hij voorziet wat de gasten gaan doen en is verrassend analytisch en eerlijk:

“Of course, I was becoming expert in the behavior of orbiting grievers. Being at the epicenter grants a curiously anthropological awareness of everybody else: the overwhelmeds, the affectedly lackadaisicals, the nothing so fars, the overstayers, the new best friends of hers, of mine, of the boys. The people I still have no fucking idea who they were.”

Heb jij alles begrepen in de Nederlandse versie, Gigi?

Gigi: Terwijl jij je hebt afgevraagd of je alles begrepen hebt in de Engelse versie Nathalie, was ik juist nieuwsgierig naar hoe het een en ander in het Engels verwoord werd. 

Het verhaal beschrijft op een bijzondere manier hoe volwassenen en kinderen omgaan met het verlies van een geliefd persoon. De rouw wordt vorm gegeven door Kraai, die bij hen blijft totdat ze hun verlies een plek gegeven hebben. De manier van schrijven maakt dat je het boek in een avond uitgelezen kunt hebben maar telkens stukken moet herlezen om alles goed tot je te laten doordringen. De schrijfstijl deed me denken aan een episode uit het boek Ulysses van James Joyce. In episode 11 van Ulysses wordt ook gebruik gemaakt van het beschrijven van geluiden en bezigheden, net als in deze roman. Verder zit er veel symboliek in het verhaal en verwijzingen naar mythologie en natuurlijk ook intertekstualiteit. Dit alles wil je als lezer doorgronden om de emoties van de hoofdpersonages goed te voelen en te beleven.

Nathalie: Vooral het ritme en de toon van jouw kraaientaal viel mij op! Jij krast, wipt, fladdert en vliegt rond en zo. Jij bent ook een vrij ongenode gast, getuige daarvan bijvoorbeeld jouw beschrijving van de eerste ontmoeting tussen jou en de vader. Het ritme in deze zin vond ik bv. fantastisch:

“I prised open his mouth and counted bones, snacked a little on his un-brushed teeth, flossed him, crowly tossed his tongue hither, thither, I lifted the duvet. I Eskimo kissed him. I butterfly kissed him. I flat-flutter Jenny Wren kissed him. […]”

De jongens missen hun moeder, overal en altijd:

“Various other things slipped. We pissed on the seat. We never shut drawers. We did these things to miss her, to keep wanting her.”

Jij bent hard en egoïstisch en voelt bepaald niet mee met jouw gastfamilie. Je brengt ook wel wat humor aan om de zaak te verlichten, zeker in jouw manier van observeren die vrij bijzonder is.

“I find humans dull except in grief. […] Motherless children are pure crow. For a sentimental bird it is ripe, rich and delicious to raid such a nest.”

Gigi: Zoals je wilt Kraai, zoals je wilt. Hier mijn beschrijvingen over jou. Al vrij vroeg in het verhaal was ik geraakt door enkele poëtische stukjes zoals het volgende:

"Welk nut heeft een kraai voor een stel rouwende mensen?

Een kluwen

Een klap

          Een zweer

                      Een knobbel

                                    Een scheur

                                                  Een last

Een leemte"

Dat vond ik prachtig klinken en het raakte me. Toch vroeg ik me wel af of ik wel goed kon bevatten wat je bedoelde, hoe ik het moest duiden? Op die momenten was ik ook nieuwsgierig naar de oorspronkelijke tekst. In de loop van het verhaal waren er meer monologen van jou, die als fijne en bijzondere 'gedichten' in de tekst zijn opgenomen. 

Nathalie: De oorspronkelijke tekst van dit stukje luidt als volgt:

"What good is a crow to a pack of grieving humans? A huddle.

A throb.

            A sore.

                       A plug.

                                  A gape.

                                              A load.

A gap." 

Gigi: Maar je wilde weten wat we van jou zelf vonden Kraai? Ondanks je schaamteloze manier van binnendringen en hier en daar pittige, soms onbehouwen woorden was ik wel gecharmeerd van jou als symbool van de rouw. Het mooiste stuk vond ik jouw dialoog met de vader over zijn nog niet geschreven roman ongeveer halverwege het verhaal. Daarnaast kon ik ook wel waarderen dat je hier en daar beschreef hoe jouw leven als kraai er uit ziet. Jouw taalgebruik was niet altijd even eenvoudig te begrijpen maar het maakte het boek wel bijzonder, leuk en gedenkwaardig. Het boek heeft me veel geleerd over rouw en symboliek maar ook over kraaien…

Nathalie: Heel goed Kraai, laat ons dan maar gaan afsluiten met onze conclusie . De combinatie van het taalgebruik en de verschillende stijlen uit deze fabel maakten heel wat bij mij los, getuige daarvan de krop in de keel en lieten mij stilstaan bij mijn eigen emoties en sommige verhalen van verlies rondom mij. Van een groot persoonlijk verlies ben ik zelf tot nu toe gespaard gebleven, maar dit speciale debuut zet volgens mij heel wat verdriet om in woorden. Porter verloor overigens zelf zijn vader op zesjarige leeftijd. Aangrijpend was het zeer zeker!

Gigi: Welbeschouwd Kraai, ben je niet snel tevreden. Ondanks dit en ondanks jouw gemopper, hier en in de roman, heb ik het boek met veel plezier gelezen. Ook ik had op een aantal momenten, net als Nathalie, een brok in mijn keel. Het is geen voorspelbaar verhaal, geen plot zoals we gewend zijn. Het is eerder een beestachtig boek, een fabel, en ik heb er van genoten.

Ik vraag me af Kraai, of je nog nieuwsgierig bent naar de ervaringen van andere lezers? Wij in ieder geval wel! Zij kunnen hieronder reageren op dit verhaal, op jouw commentaar en natuurlijk op het boek zelf. Volgens mij boffen de lezers van het artikel dat ze commentaar kunnen geven zonder dat jij kunt interfereren. 

Hebban Reading Challenge categorieën waarvoor je dit boek kan lezen: Een in 2017 bekroond boek. Een beestachtig boek.