Een nieuwe maandelijkse rubriek van We Love Lit: Het vergeet-me-nietje: een boek dat ooit heel populair geweest is, maar inmiddels - en naar de mening van We Love Lit onterecht - een beetje in de vergetelheid is geraakt. Guy en Helena bijten het spits af met een buddyread over De koperen tuin van Simon Vestdijk (1898-1971). Het boek wordt gerekend tot één van de hoogtepunten uit het enorme oeuvre van Vestdijk, dat onder meer bestaat uit tweeënvijftig romans, tientallen verhalen, essays en gedichten. Er werd van Vestdijk gezegd dat hij sneller kon schrijven dan God kon lezen. Is dat overdreven? De koperen tuin (284 blz.) heeft hij wel in slechts twee maanden (!) geschreven.

Wat heb jij met Vestdijk?

Helena: Op de middelbare school las ik Ivoren wachters van Simon Vestdijk, omdat mijn docent het eerste hoofdstuk daarvan zo prachtig in de les had voorgelezen. Nadien las ik als student zoveel mogelijk andere boeken van deze opmerkelijke schrijver.

Guy: Ik heb steeds erg genoten van zijn romans. Zelfs heel lang geleden, toen ik via mijn school ‘moest’ kennismaken met het werk van deze grote auteur. Moest, omdat het verplicht leesvoer was. Het is me echter ook enorm goed bevallen. Wel heb ik nog steeds geen poëzie of essays gelezen van deze grootmeester. Zijn romans daarentegen… Ik heb er wel wat van verslonden. Tegenwoordig zoek ik meer naar de achtergronden en naar inhoud die niet specifiek worden vermeld in het boek. De koperen tuin is dan wel geen roman waar je echt blij van wordt, toch ben ik heel tevreden dat ik het verhaal heb herlezen.

Inhoud

Nol Rieske, zoon van een rechter, is een gevoelige jongen. Wanneer hij kennismaakt met Trix, de dochter van zijn pianoleraar, raakt hij hartstochtelijk verliefd op haar en ontwikkelt hij een fascinatie voor muziek. Zowel Nol als Trix zijn echter een ‘ziel in nood’.

Guy: Een verhaal, waarin de tragische liefde tussen een jongen en een vier jaar ouder meisje centraal staat. Een jeugdliefde die geen kans heeft op slagen. Waarom? Moet je eerst het boek lezen. De roman dateert uit 1950 en is blijkbaar ook lichtjes autobiografisch gekruid. Nol Rieske wordt tot over de oren verliefd op Trix. Om een lang en intensief verhaal kort te maken: later zal Nol haar nog ten huwelijk vragen. Het draait echter uit op een drama. Muziek speelt een heel belangrijke rol in De koperen tuin.   

Helena: De koperen tuin is in wezen een existentiële roman; het gaat over het menselijk onvermogen om elkaar werkelijk te begrijpen. Nol Rieske ervaart een liefde voor Trix Cuperus, de dochter van zijn pianodocent, die je bijna hoofs kan noemen. Nol en Trix zijn allebei vrij heetgebakerd van karakter, waardoor de spanning in het boek steeds hoger oploopt. In een tijd waarin burgerlijke normen anders zijn dan nu, lijkt de liefde van Nol voor Trix onbereikbaar.

Stijl

Helena: De stijl van Vestdijk vind ik schitterend, je moet er misschien even aan wennen en er wel met je hoofd bij blijven. Zinnen die regel na regel doorgaan met komma’s, bijzinnen, puntkomma’s, gedachtestreepjes en haakjes zijn kenmerkend voor zijn poëtische stijl, maar ik heb ervan genoten, evenals van de dialogen.

Guy: Je houdt van zijn typische stijl, of je baalt ervan. Het wordt af en toe wat ingewikkeld, maar dat houdt je alert en bij de les. Sommige zinnen moet je wel een keer extra lezen, zo niet gaat er heel wat lekkers verloren. Zijn schrijftaal is rijk en fris, ook nog na al die jaren.

Vooral genoten van…

Helena: Net als Ivoren wachters heeft De koperen tuin een betoverend mooi eerste hoofdstuk. De kleine Nol Rieske zit in een kamer waarin zijn broer Chris vanaf de straat een bal naar binnen schiet. De manier waarop Vestdijk de baan beschrijft die de bal door de kamer aflegt, is onnavolgbaar. Daarnaast heb ik erg genoten van het taalgebruik, als voorbeeld één van de vele schitterende zinnen:

“Deze tranen deden aan de ogen geen pijn; zij welden op, liepen als een lenteregen over mijn wangen en drenkten het witte kussen, dat ik als een vage, late sneeuw ter weerszij van mijn doodstil hoofd meer vermoedde dan waarnam.”

Guy: Genoten van het psychologische aspect van deze roman, van de dramatiek die het verhaal oproept en weergeeft. Ook van de onnavolgbare vertelwijze; hier een voorbeeld:

“Op een middag na vieren hoorde ik hem pianospelen. Haastig ging ik naar de huiskamer, zo ver mogelijk van het geluid vandaan. Bij iedere foute noot – en die middag waren het er vele, niet in Clementi, maar in Dussek, die ik ook fout uit het hoofd kende sprong er iets in mij op: haat, leedvermaak, verzet, protest tegen muziek, verlangen wellicht naar andere muziek.”

Tot in de kleinste details ontleedt Vestdijk elke gebeurtenis.

Is De koperen tuin zijn beste roman?

Helena: Ik twijfel. In mijn herinnering heb ik het meest genoten van Ivoren wachters en ook aan het lezen van Kind tussen vier vrouwen en De kellner en de levenden bewaar ik goede herinneringen. Tegen mijn verwachting in is het herlezen van een boek, wat ik normaal niet zo graag doe, me goed bevallen in dit geval.

Guy: Zelf zou ik – zoals Helena - opteren voor Ivoren wachters, een roman die ik ooit tijdens mijn collegejaren in de Grieks-Latijnse afdeling heb gelezen en beoordeeld, als keuzeboek. Mijn toenmalige leraar Nederlands was evenwel niet erg blij met mijn keuze. Ik gaf dan maar als reactie, dat het boek heel wat Latijnse tekst bevatte. Haha!

Oordeel

Helena: Ik vond het een feest om weer eens iets van Vestdijk te lezen, na heel veel jaren. Je leest zo’n boek dan sowieso toch anders. Ondanks dat je wel merkt dat het een wat ouder boek is, is het inhoudelijk nog verrassend actueel. Over de prachtige gelaagdheid heb ik het nog niet eens gehad, maar ook vanwege die lagen vind ik het een boek dat het verdient om nog heel lang gelezen te worden. Ik gaf het boek vier sterren.

Guy: Ik heb De koperen tuin herlezen, het boek heeft ook dit keer weer een diepe indruk op me achtergelaten. Ik leefde weer mee met de jonge Nol en met de andere hoofdrolspelers. Ook van mij vier mooie sterren!