Deze afkorting staat voor 'Etymologisch Hebban Woordenboek’.
Synoniem: ‘Eerste Hulp bij Woordoorsprongverklaring’.
Wil je weten wat de oorsprong is van Hebban- en leesgerelateerde woorden? Dan ben je hier op de juiste plek!
Voor dit woordenboek heb ik mij laten inspireren door het originele spelletje Verklaar het woord vanop het vroegere Pure Fantasy-forum, dat erin bestond om een zo origineel mogelijke verklaring te zoeken voor de oorsprong van alledaagse woorden. Het is dus niet de bedoeling om de ware verklaring te achterhalen, alhoewel er hier en daar wel ware feiten in mijn uitleg opgenomen worden.

LEXICON

Klik op een woord hieronder en je gaat naar het artikel dat ik over dit woord geplaatst heb.
Je leest dan ook meteen de reacties van andere Hebban-leden en hun creatieve verklaringen!

Ontdek je liever al mijn verklaringen in één keer?
Scroll dan iets verder naar beneden tot de titel 'overzicht' en je vindt ze in alfabetische volgorde terug.

Veel leesplezier!

boek

buddyread

recensie

(sterren)waardering

U-boek

verhaal

zussenread

OVERZICHT

BOEK

Wat slechts weinig mensen weten is dat het woord ‘boek’ een acroniem is. Dat wil zeggen dat het gevormd wordt door de eerste letters van andere woorden.

Over wat die andere woorden juist zijn, daar bestaat enige onduidelijkheid over. Er zijn immers verschillende verklaringen die de ronde doen.

De meest voorkomende zijn:

1. Bladzijden Op Elkaar Klemmen (meest neutrale betekenis, waarbij de nadruk wordt gelegd op het fysieke aspect van het boek, namelijk dat het een geheel vormt van bladzijden die aan elkaar vastgemaakt zijn)

2. Blazen Om Erdoor te Komen (eerder negatieve connotatie, vaak gebruikt door niet-Hebbanaholics die het lezen niet weten te waarderen of door fervente lezers die een ‘dikke klepper’ en/of een inhoudelijk zwaar boek aan het lezen zijn, zoals het U-boek)

3. Beste Ontspanning En Krachtpil (positieve connotatie, vaak gebruikt door Hebbanaholics)

4. Beste Oplossing voor Eenzaamheids Klachten (met dank aan weaverannie)

Niet iedereen is het erover eens dat het woord 'boek' een acroniem is.
Sommigen denken dat het woord komt van mensen die onvoldoende geld hadden om een vakantie te boeken en thuis bleven met een stapel bij elkaar horende papieren om die te lezen om de tijd te verdrijven. Als iemand vroeg of ze niet op vakantie gingen dan zeiden ze steevast: 'ik boek'. (met dank aan Gigi)

BUDDYREAD

In het begin van de jaren '90 zat er een zekere Bart op kot in Gent. (voor de Nederlanders onder ons: op kot = op kamers)
Aangezien hij erg geïnteresseerd was in boeken en taal, had hij besloten Germaanse te studeren. Tijdens één van de lessen viel zijn oog op een mooi meisje dat enkele rijen voor hem in de aula aandachtig zat te luisteren naar de professor. Toen ze de volgende les toevallig naast elkaar zaten, raakten ze aan de praat en merkten ze dat ze heel wat gezamenlijke interesses hadden en eenmaal ze over boeken begonnen, was het hek helemaal van de dam.
Uren en uren konden ze over boeken discussiëren die ze beiden gelezen hadden! Niet alleen tijdens de lessen zochten ze vaak elkaars gezelschap op, maar ook daarbuiten spraken ze vaak af om hun interessante besprekingen verder te zetten.
Barts vrienden vroegen hem geregeld mee uit, maar toen hij voor de zoveelste keer zei: "Nee, ik ga niet mee, 'k heb vanavond afgesproken met Sofie." begonnen zijn vrienden hem te plagen.
'Sofie, Sofie, Sofie ... we horen niets anders meer. Wat doe je toch bij dat meisje?" terwijl ze hem een veelbetekenende blik toewierpen.
Die laatste zin klonk in het Gents echter eerder als "Wa doet ge toch bu die griet?"
Ze geloofden hem nauwelijks toen hij zei dat ze ganse avonden boeken bespraken, vaak tot een stuk in de nacht omdat ze maar niet uitgepraat raakten. Nochtans was dat wel het geval (dat Bart en Sofie na verloop van tijd ook verliefd op elkaar werden en meer deden dan enkel over boeken praten, dat is dan weer een ander verhaal ;-p).
De oplettende lezer zal intussen wel begrepen hebben dat de oorsprong van het woord 'buddyread' dus niet Engelstalig is (hoewel dit vaak verkeerdelijk gedacht wordt), maar een verbastering is van het Gentse 'bu die griet'.

RECENSIE

Parijs, anno 1634.
De Franse componist Jean de la Centaine maakt zich klaar voor de première van zijn nieuwste symfonie. Naar goede gewoonte is er in de zaal een reporter aanwezig van La Gazette om verslag uit te brengen voor de cultuurminnende lezers. Deze reporter, Louis genaamd, vervangt zijn collega François die verstek heeft moeten laten gaan wegens ziekte. François had de gewoonte om zich steeds positief uit te laten over de muziekstukken van Jean de la Centaine. Niet zozeer omdat hij ze daadwerkelijk zo goed vond, maar vooral omwille van de kolerieke beledigingen die hij anders van deze laatste dreigde te krijgen (één keer had volstaan voor hem).

Maar goed, terug naar Louis. Belangrijk om weten is dat Louis een goede opvoeding genoten heeft, waarin belang werd gehecht aan culturele ontwikkeling. Bovendien is hij muzikaal enorm begaafd. Hij kijkt dus uit naar deze première van een componist waar hij nog niets dan goeds over gelezen heeft, maar van wie hij zelf nog nooit een stuk gehoord heeft.

Het stuk begint. Alle instrumenten zetten één voor één in, tot ze een prachtig samenspel vormen. Maar dan begint opeens de vioolsolo. Louis voelt dat er iets niet klopt, dat er iets beter zou kunnen. In zijn verslag voor de krant uit hij zijn kritiek en geeft hij aan dat het stuk beter tot zijn recht zou komen wanneer tijdens de vioolsolo de muzieknoot si vervangen zou worden door de muzieknoot re. In zijn artikel staat dan ook ‘la musique serait encore meilleure avec re, sans si’ (oftewel : de muziek zou nog beter klinken met re, zonder si).

Natuurlijk reageert Jean de la Centaine hier furieus op. Maar daardoor krijgt de zaak enkel nog meer ruchtbaarheid. De mensen spreken al gauw over die dappere journalist die het heeft aangedurfd om de componist, die steeds zo vol is van zichzelf, op zijn plaats te zetten door zijn ‘re sans si’-artikel.
In een mum van tijd doet het verhaal overal de ronde en bereikt het zelfs onze Nederlandse contreien. Het Franse ‘re sans si’ wordt geleidelijk aan verbasterd tot het vernederlandste ‘recensie’.

En zo komt het dat tot op de dag van vandaag het woord ‘recensie’ staat voor het neerpennen van je eerlijke mening over iets (muziekstuk, film, boek,…).

(STERREN)WAARDERING

In 1477 was aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk in een paardenkoets op weg naar Maria Van Bourgondië.
Om de haverklap was hij aan het controleren of hij de diamanten ring, waarmee hij zijn geliefde ten huwelijk ging vragen, nog steeds in zijn jaszak voelde. Onderweg hield de koets even halt bij een herberg zodat de koetsier de kans kreeg om iets te eten. Maximiliaan was echter veel te nerveus om ook maar een hap binnen te krijgen. Hij besloot even een korte wandeling te maken om een frisse neus te halen. De natuur om hem heen had een ontspannend effect en een half uurtje later stond hij helemaal verkwikt terug aan de koets. Met een glimlach op zijn gezicht dacht hij aan Maria. Toen hij voor de zoveelste keer die dag zijn jaszak inspecteerde, voelde hij echter paniek opkomen. De ring! Verdwenen! Elk stukje van het pad dat hij net bewandeld had bekeek hij zorgvuldig in de hoop de ring gauw terug te vinden. Toen dat niet het geval was, begon hij te roepen: “Waar is de ring? Waar is de ring?”
De koetsier die gealarmeerd was door het geroep, kwam de herberg uitgelopen. Hij begon mee te zoeken en drie kwartier later vond hij eindelijk de ring die tussen de struiken langs de zijkant van het pad was gerold. De aartshertog was zo blij dat hij hem huilend om de nek viel en hem een royale beloning beloofde om hem te tonen hoezeer hij zijn hulp apprecieerde.
De dorpelingen die het hele schouwspel hadden zien gebeuren, hadden het nog vaak over die man die steeds opnieuw riep “Waar is de ring? Waar is de ring?” en over de beloning die nadien volgde voor de koetsier. De zin “Waar is de ring?” werd door hen zo snel uitgesproken dat je het woordje “is” bijna niet hoorde en dat het dus leek alsof ze zeiden “Wáár de ring?”. Later is de klemtoon verschoven en sprak men over “waardéring” toen men het had over “appreciatie tonen”.

Waarom waardering nu vaak in sterren uitgedrukt wordt?
Omdat sterren aan de avondhemel even fel schitteren als diamanten. Aldus verwijzen ze naar de diamanten ring uit het verhaal hierboven.

U-BOEK

Een speciale soort boek (zie definitie hierboven), namelijk:
(1) een boek om u tegen te zeggen
(2) een boek waarbij je het liefst zo snel mogelijk een U-bocht wil maken om ervan weg te komen
(3) een hoog gewaardeerd boek waarbij de U staat voor Uitzonderlijk
(4) het boek Ulysses/Ulixes van James Joyce, dat een combinatie vormt van de voorgaande betekeniss

VERHAAL

Het woord ‘verhaal’ ontstond in de periode dat sprookjes populair waren.
In de winter waren de avonden lang en om elkaar bezig te houden vertelden de mensen elkaar griezelige sprookjes. Eén persoon stond vooraan in de kamer en vertelde.
Wanneer het sprookje uit was, mocht die persoon iemand anders ‘naar voor halen’ om een ander sprookje te vertellen. In sommige dialecten werd dit uitgesproken als ‘naar veur halen’. Hetgeen verteld werd om de anderen te vermaken ging men mettertijd ‘veur haal’ noemen. Later werd dit verbasterd tot ‘verhaal’.

ZUSSENREAD

Nu wil het toeval dat het woord 'zussenread' nauw verwant is met 'buddyread'. 
Sofie uit het relaas hierboven had de smaak van het bespreken van boeken zó te pakken, dat ze er ook uitgebreid over schreef in de brieven die ze naar haar zus Karen stuurde.
Karen was 3 jaar ouder dan Sofie, maar de zusjes waren altijd de beste vriendinnen geweest. Toen Karen op Erasmus ging naar het buitenland, besloten ze om elkaar zeker op de hoogte te houden van hun belevenissen. Aangezien dit verhaal dateert van vóór de grote opkomst van computer of gsm, gebeurde dat dan ook per briefwisseling.
Sofie wist haar zus zo enthousiast te maken voor een 'buddyread' dat die voorstelde om via hun brieven ook eens gezamenlijk een boek te bespreken. En zo geschiedde. Ze vonden het zelfs zo fijn dat ze na dat eerste boek ook andere exemplaren bespraken. Hun brieven werden nog frequenter en uitgebreider dan vroeger.
Dit was ook de (jonge) postbode van Sofie opgevallen. Hij had stiekem een oogje op haar en dacht vaak bij zichzelf: "Zo'n mooi meisje!" (wat in het Gents klonk als "Zuun schuun griet!"). Maar hij wist niet goed hoe hij haar het beste kon benaderen.
Op een dag vroeg hij zich af of er in de brieven iets zou staan wat hem zou kunnen helpen om een boeiend gesprek met haar aan te knopen. Daarom besloot hij één van de vele brieven voorzichtig te openen. Daarin las hij de over de boeken die de zussen op dat moment met elkaar aan het bespreken waren. Eén van de boeken had hij toevallig net zelf gelezen en hij besloot de volgende ochtend een gesprek aan te knopen met Sofie en dat boek terloops te vermelden.
Toen hij de volgende ochtend aanbelde (hij moest haar naast de brief immers ook een pakje afleveren; wat daarin zat mag je 2x raden ;-p), verliep het scenario echter een beetje anders dan hij zich had voorgesteld. Sofie lag immers nog te genieten van een ontbijt op bed, terwijl Bart in ontbloot bovenlijf de deur kwam opendoen ...
De postbode dacht bij zichzelf: "Zo'n mooi meisje én zo'n boeiende briefgesprekken, 'k had kunnen weten dat ze bezet was."
Ook hier heeft de oplettende lezer waarschijnlijk wel ontdekt dat zussenread - net als buddyread - een verbastering is, in dit geval van "zuun schuun griet". Later werd het geïnterpreteerd als "zusschenread" en benadrukte men met deze variant vooral de band tussen de zussen ('zusschen') en hun liefde voor het lezen ('read').

Laatste wijziging: 26.01.2022