Toen de Luisterclub van het boek Wil van Jeroen Olyslaegers werd aangekondigd, kriebelde het bij deze coördinator om deze club te begeleiden. En al helemaal omdat Olyslaegers zélf dit prijswinnende boek (Fintro Literatuur Jury- en Publieksprijs 2017) had ingesproken. Alle deelnemers aan de discussie waren het er unaniem over eens: ‘sater Jeroen’ heeft dit fantastisch gedaan. Zijn accent en taalgebruik vielen in zeer goede aarde bij zowel de Neder- als de Vlaamse zuiderburen en gaven de ‘couleur locale’ aan het boek. En Jeroen’s inleving en intonatie maken het beluisteren van dit boek tot een feestje, ook voor de wat minder auditief ingestelde ‘lezers’ onder ons.

Een luisterboek is oorspronkelijk en voornamelijk een vorm die wordt aangeboden aan mensen die door een of andere gezichts- of fysieke beperking een boek niet gewoon kunnen lezen. Maar meer en meer vinden luisterboeken in het commerciële circuit ook een markt bij lezers die naar een boek willen luisteren tijdens andere bezigheden. De Hebban Luisterboeken app is daar dan bv een uiterst geschikt middel voor.

Samenvatting van het boek

Het boek zelf gaat over het leven van Wilfried Wils tijdens de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen. De stad wordt bezet door geweld en wantrouwen. Wilfried acht zichzelf een dichter in wording, maar moet tegelijkertijd zien te overleven als hulpagent. Zijn vriend Lode is een waaghals die zijn nek uitsteekt voor joden, en diens zus Yvette en hij krijgen een relatie. Wilfrieds artistieke mentor, Nijdig Baardje, wil juist alle joden vernietigen. Onbehaaglijk laverend tussen twee werelden probeert Wilfried te overleven terwijl de jacht op de joden onverminderd verdergaat. Jaren later vertelt hij zijn verhaal aan een van zijn nakomelingen.

De bespreking

Bij de vragen moest er soms wel rekening gehouden worden met lezers die alleen het luisterboek hebben beluisterd en er geen papieren versie naast hadden om dingen er op na te slaan, en dus meer dan anders op het geheugen beroep moesten doen. Meerdere lezers gaven aan dat ze de beleving door het luisterboek veel intenser vonden dan het boek zelf te lezen. Sommigen vonden het wel nodig om soms naar het papieren boek terug te grijpen om dingen terug te halen. Zowel het luister- als het gedrukte boek vragen best veel aandacht om te lezen.

Linda Marie:

“Ik geniet veel meer van het luisterboek. Het is veel beter ingesproken dan ik het gelezen heb. Het luisterboek vind ik qua beleving anders en beter. Het is meer alsof ik er zelf bij ben. Ik heb het ritme beter te pakken. Ik kan mij beter inleven in de personages, vooral door de toon waarop het wordt voorgelezen, de intonatie. Ik heb nu ook het gevoel dat ik meer kan letten op details.”

De personages gingen dus meer leven en ‘Nijdig baardje’ kwam door het speciaal stemmetje van Jeroen en zijn Franse accent voor dit personage ook heel goed uit de verf. Het boek valt vooral samen met Wilfried Wils, de hoofdrolspeler in het verhaal, en Jeroen kruipt echt in zijn huid door hem zijn stem ook te lenen. Of Wilfried wel voldoende betrouwbaar is, is niet altijd zeker, het einde heeft daar ook nog enkele verrassingen voor in petto. De deelnemers hebben allemaal wel dubbele gevoelens over hem en er blijven veel twijfels over Wilfried bestaan na het verhaal, wat de reflectie over het boek alleen maar doet toenemen.  

Els Lens:

“Hoe meer ik er over nadenk, hoe onbetrouwbaarder de verteller me lijkt.”

In het boek zit er ook wat intertekstualiteit en muziek verstopt voor de liefhebbers: zowel Elsschot als Charles Aznavour en de Antwerpse diva La Esterella in haar jonge gedaante passeren de ‘revue’ tijdens de oorlogsjaren voor wat ontspanning.  

De houding van Wilfried lokt op meerdere vlakken reacties uit: zowel op persoonlijk vlak met zijn houding t.o.v. Lode en Yvette als op politiek vlak met zijn houding t.o.v. de Nazi-bezetter en hun  verderfelijke houding tegenover de vele Joodse inwoners van Antwerpen. Hij eet mee van beide walletjes en houdt zich meer op de vlakte vanwege lijfsbehoud. Hij is een ‘tweezak’, een heerlijk woord trouwens om te herkauwen, ook voor de Nederlandse lezer. Dat laatste is ook het thema, dé hamvraag van dit gewetensboek: wat zou de lezer onder die extreme omstandigheden zelf doen? Dit leidde tot meerdere voorbeelden en verhalen die we kenden uit de oorlogstijd, al dan niet uit de eigen familie. Natuurlijk kon deze vraag door niemand helemaal beantwoord worden.

Roosje:

“Toch kan ik me in Wilfrieds situatie wel verplaatsen. Als je onzeker bent en niet zo goed weet hoe je je moet gedragen, dan is de kans aanwezig dat je niet erg moedig bent. Maar moed in oorlogssituaties is altijd betrekkelijk.”

Nvdrs:

“Het is misschien een open deur intrappen, maar de hele discussie rond de vluchtelingen die Europa binnen komen stellen dit in een heel triestig daglicht. Niemand vlucht voor zijn plezier, WO I en II zijn al een tijd geleden, maar het verhaal gaat gewoon verder op andere locaties...”

Door het historische verhaal net als de verhaallijn in het heden in de tegenwoordige tijd te vertellen, wordt het verhaal veel levendiger. Door het voortdurende over en weer springen in de tijd moet er ook genoeg aandacht naar het boek gaan.  Het tempo lag zeker hoog voor de meesten, ook wel omdat er heel wat gebeurt in het boek. De stad Antwerpen komt als personage ook goed naar voor. Een aantal Vlaamse lezers, waaronder de coördinator, konden goed volgen wat er zich in welke straten voordoet.

Enkele mooie conclusies die zeker het noteren waard zijn:

Marjolein:

“Wat me uiteindelijk het meest geraakt heeft, is de onzekerheid waarmee je achterblijft. Een gevoel waar de mensen in de Tweede Wereldoorlog mee moesten leven. Dat laat de schrijver je op een goede manier ervaren.” 

Tea:

“Het meest geraakt heeft me de opportunistische houding die de mens aanneemt wanneer er iets te winnen of te verliezen valt. Ik vond dat thema verrassend mooi uitgewerkt in het net van personages en de gezagsdragers.
Het boek luisteren en lezen was voor mij uiteindelijk de ideale combi om er zoveel mogelijk uit te halen. Leuke ervaring zo, een luisterclub, beetje vrij ook zonder echte verplichtingen.”

Linda Marie:

“Het luisterboek is gewoonweg schitterend ingelezen door de auteur, een meerwaarde, zeer zeker. Sommige zinnen zouden in plaats van stil uit te spreken, in een zaal gebruld dienen te worden! Het boek heb ik vorig jaar vier sterren gegeven. Het luisterboek krijgt met mijn volle goesting VIJF STERREN!”

Elsofie:

“Olyslaegers neemt geen standpunt in waardoor je nog meer geconfronteerd wordt met het dilemma welke rol je zelf in die omstandigheden zou spelen: een duivels dilemma. Ik geef de volle vijf sterren en nog eens vijf voor de voordracht!!”