Familiekroniek en Gerbrandy's leven op shortlist Libris Geschiedenis Prijs

Annegreet van Bergen is genomineerd voor haar boek Gouden jaren. Hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd. Na de Tweede Wereldoorlog maakte Nederland iets mee dat nooit eerder was vertoond: het inkomen per hoofd van de bevolking verviervoudigde. In Gouden jaren beschrijft Van Bergen hoe deze ongekende en razendsnelle groei ons dagelijks leven ingrijpend heeft veranderd van eten, wonen en huishouden tot school, werk en mobiliteit.

In Eigen meester, niemands knecht beschrijft historicus Cees Fasseur het leven van Pieter Sjoerds Gerbrandy, minister-president van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als hoofd van het kabinet in ballingschap in Londen weigerde hij zich neer te leggen bij de gedachte dat Nederland verslagen zou zijn. In talloze toespraken voor Radio Oranje spoorde hij zijn landgenoten in bezet gebied aan moed te houden. Hij regeerde zonder parlement, maar mét koningin Wilhelmina, die door haar vernieuwingsdrift in conflict kwam met de koppige Gerbrandy. Het was niet gemakkelijk om met hem samen te werken: hij was een weinig tactvolle, tegendraadse figuur. Niettemin genoot hij grote populariteit; hij werd beschouwd als het icoon van de Tweede Wereldoorlog, zoals Churchill in Engeland. 

Ewoud Kieft bereikte de shortlist met zijn boek Oorlogsenthousiasme. Europa 1900-1918. Duizenden van Europa's meest vooraanstaande kunstenaars, schrijvers en wetenschappers waren euforisch toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Om dit mysterie te begrijpen duikt Ewoud Kieft in de levens van een tiental intrigerende oorlogsenthousiastelingen, onder wie Herman Hesse, Sigmund Freud en H.G. Wells. Hoe konden zoveel intelligente, vooruitstrevende en sociaal geëngageerde mannen en vrouwen veranderen in militante, oorlog verheerlijkende radicalen?

De stamhouder van Alexander Münninghoff is een familiekroniek. De schrijver werd geboren op 13 april 1944 in Posen, een oude Poolse stad die eeuwenlang Pozna werd genoemd. Maar toen hij het levenslicht zag, was dit Posen een Duitse stad vanwaaruit Hitler-Duitsland zijn troepen naar de Sovjet-Unie had gestuurd en die nu de verminkten, de gewonden, de doden en een onafzienbare stoet vluchtelingen terugkreeg. 'Mijn familie had deel aan dat drama', aldus de auteur. 'Over hen gaat dit boek. En over de gevolgen van de oorlog. Over een sluwe grootvader, die op spectaculaire wijze een van de rijkste mensen van Letland was geworden, maar twee dagen voordat de oorlog uitbrak met zijn Russische vrouw en vier kinderen, met achterlating van al zijn bezittingen, moest vluchten naar Nederland. Over een naïeve vader, die aan het Oostfront, in het uniform van de Waffen ss, uit idealisme tegen de Sovjets vocht en vervolgens in Nederland ten onder ging. Over een moeder, die na de scheiding naar Duitsland vluchtte en mijn moeder niet mocht zijn. En over mij, de kleinzoon, de zoon, de stamhouder.'

De onrust in Oekraïne laat zien hoe Rusland de Tweede Wereldoorlog als propagandamiddel gebruikt. Voor Vladimir Poetin bestaat de 'Kievse junta' uit fascisten, neonazi s en antisemieten. Het verschaft hem het alibi voor de ondermijning van een vroegere vazalstaat, die zich probeert los te weken uit Ruslands invloedssfeer. In Oost-Europa wordt de crisis met angst om het hart gevolgd. Het hele gebied worstelt met zijn bloedige geschiedenis. Journalist Laura Starink beschrijft in De schaduw van de grote broer hoe in het Russische Kaliningrad het vroegere Duitse Koningsbergen de nostalgie naar het Duitse verleden opbloeit, maar de rol van het Rode Leger taboe blijft. Hoe de jonge historicus Kamil de dorpelingen van het Poolse Jedwabne vergeefs probeert te interesseren voor de moord van hun voorouders op hun Joodse buren. En hoe 25.000 chassidische pelgrims op zoek naar hun wortels elk jaar het kozakkenstadje Oeman in de binnenlanden van Oekraïne op stelten zetten. 

De Libris Geschiedenis Prijs 2015 wordt 25 oktober bekendgemaakt door Bernard Wientjes, voormalig voorzitter van werkgeversvereniging VNO-NCW. Aan de prijs is een bedrag van € 20.000 verbonden.

(Bron: Libris.nl)