Een afgesloten tijdperk

Het nieuwste boek van Kevin Prenger gaat over Kolberg. Dat is de voormalige naam van de stad aan de Oostzee die tegenwoordig Kolobrzeg heet en in Polen ligt. Kolberg is ook de naam van de laatste grote nazifilm die tijdens WO2 werd uitgebracht. In zijn boek behandelt Kevin Prenger de opkomst en ondergang van deze stad die ooit het ‘Nice aan de Oostzee’ werd genoemd. In 1807 hielden de Pruisen het leger van Napoleon buiten de vestingwallen tegen. Deze strijd werd door Nazi-propagandaminister Joseph Goebbels aangegrepen om als film het Duitse volk tijdens haar strijd tegen het Rode Leger een hart onder de riem te steken. Kolberg was niet alleen de duurste film uit de Duitse geschiedenis, het werd ook de grootste flop.

Voor een geschiedenisfreak is dit boek een lekkernij. WO2 wordt praktisch altijd verteld vanuit het oogpunt van de overwinnaar, in ons geval het Brits/Amerikaans perspectief. Wat weten we nu precies van de strijd in het oosten? Ja, Stalingrad, Moskou, misschien de slag om Charkov (het waren er drie!) en de opstand van Warschau. Maar Kolberg deed bij mij geen belletje rinkelen. Dankzij Kevin, heb ik een levendig beeld gekregen van de stad die een symbolische waarde voor de nazi’s vertegenwoordigde.

Het boek is opgedeeld in vijf delen, die elke meerdere hoofdstukken hebben. Achtereenvolgens wordt een beeld geschetst van de onstaansgeschiedenis van de stad; hoe deze uitgroeide tot geliefd kuuroord; de totstandkoming van de film; de ondergang van Kolberg in maart 1945 en hoe de stad na de oorlog langzaam transformeerde tot haar huidige vorm. Kolberg verdiende haar plaats in de Duitse (lees: Pruisische) geschiedenis door het verzet tegen de Franse legers in 1807. Waar andere steden door de Fransen veroverd werden, lukte dit bij Kolberg niet. Dankzij de verdediging van Kolberg werden Gneisenau en Nettelbeck legendarische namen. Toen de nazi’s aan de macht kwamen werden deze helden weer in oude luister hersteld. Hitler noemde een van zijn slagschepen de ‘Gneisenau’ en Goebbels greep het verzet van de stad aan om er een ronkende publieksfilm van te maken. De aangewezen regisseur kreeg carte blanche om flink uit te pakken. En dat deed hij. Manschappen, figuranten, werklui, paarden en materiaal werden aan de oorlogsinspanning onttrokken. Het project liep daardoor flinke vertraging op en de film werd pas in januari 1945 uitgebracht. Tegen die tijd hadden de inwoners van Duitsland wel iets anders aan hun hoofd dan een plezierig avondje in de bioscoop. De film flopte volledig.

Kevin Prenger beschrijft stap voor stap hoe de stad uitgroeide van een schamele nederzetting tot een weldadig kuuroord. In maart 1945 hoopte de nazitop dat Kolberg net als in 1807 de aanval van de Bolsjewisten zou kunnen weerstaan. Het was ijdele hoop. Nadat de Russische stoomwals verder trok, bleef er een rokende puinhoop achter. Kevin laat de lezer deze strijd meebeleven. Hij heeft verslagen van oud-bewoners opgeduikeld en door hun relaas krijgen we een goed beeld hoe de verovering verliep. Hoewel vele vluchtelingen Kolberg per trein of schip konden verlaten, haalden de Sovjets ze later alsnog in. De overlevenden kwamen uiteindelijk terecht in wat later de DDR werd.

Kevin Prenger heeft werkelijk veel onderzoek verricht om dit verhaal naar boven te halen. Tot in detail weet hij gebeurtenissen te beschrijven. Zijn werkzaamheden bij TracesOfWar zullen hem hierbij goed van pas zijn gekomen. Dankzij zijn prettige schrijfstijl behoudt het verhaal vaart. Ik heb genoten van de achtergrondinformatie en levensbeschrijvingen. Hoe wreed de geschiedenis ook is, het maakt hem niet minder interessant. Toen de laatste Duitse bewoners in de loop van 1945 uit de vernielde stad verdwenen, werd ook een tijdperk afgesloten. Een periode uit de Duits geschiedenis die voor mij nagenoeg onbekend was. Ik heb genoten van dit boek. In drie dagen heb ik het uitgelezen. Kolberg is een prachtig verhaal.