Stillevens mengen 'wat als'-vragen met (ingebeelde) realiteit
Aarzeling om een affaire te verbreken, ongemak na een kerstdiner, een moment van spijt. Het zijn zomaar enkele situaties waar het in verhalenbundel Het net, de duif en de dood van Chaja Polak om draait.
'De gevoelswerelden van de personages, ingekaderd in het ogenblik, bevatten een oneindige diepte om in te graven.' – recensent Eline
De personages worden met zorg rondom de innerlijke strijd geplaatst. De verhalende regels werpen er een licht op, voorzien ze van de juiste kleurschakeringen ('helder geprint in het winterlicht van toen') zodat de levensechte composities op het eerste gezicht net zo onbeweeglijk lijken als het stilleven op het omslag. Maar dan volgt een ontmoeting ('ze zoenen elkaar niet') en komt er voorzichtig een dialoog op gang: '"Ben je er al lang?" "Nee", liegt ze, "ik ben er net."' Niko en zijn naamloze minnares weten in 'Wachtlokaal' allebei dat ze elkaar in dit 'naargeestig, hoekig en donker gebouw' niet kunnen vertellen wat er nu werkelijk in hen omgaat. Halfslachtig draaien ze om elkaar heen. Stelliger is het personage in 'Kerstgeschenk' dat uit frustratie, omdat ze door haar schoonmoeder niet wordt geaccepteerd, overgaat tot een bizarre actie met komische gevolgen: 'Mijn vraag heeft alle deuren geopend.' De gevoelswerelden van de personages, ingekaderd in het ogenblik, bevatten een oneindige diepte om in te graven. En dat is dan ook wat er in deze verhalenbundel gebeurt.
Polak is schrijfster en beeldend kunstenaar. Ze debuteerde in 1989 met Zomaar een vrijdag. Haar gepubliceerde werk bestaat inmiddels uit verhalenbundels, poëzie, romans en essays. De werken werden meermaals genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en geprezen om hun heldere, fijnzinnige en beeldende schrijfstijl. Door het oorlogs- en verzetsverleden van haar ouders (vader stierf in Dachau, moeder overleefde de kampen net en zelf zat Polak als kind ondergedoken in Nederland) is oorlog een terugkerend thema in haar schrijfwerk. Haar meest recente essay Brief in de nacht: gedachten over Israël en Gaza is een pleidooi voor wederzijdse tolerantie, empathie en begrip. In Het net, de duif en de dood sijpelt de Tweede Wereldoorlog op subtiele wijze de verhalen in. Een liefde die niet eerder tot bloei heeft kunnen komen, bomen die tijdens de hongerwinter als brandhout dienden waardoor afgezaagde stronken het landschap sieren, het voelbare verlies van tante Annie ('zo mooi en lief') en een dochter die oorlogsherinneringen bij haar moeder oprakelt.
Hoewel de elf verhalen door de toon en stijl niet veel van elkaar lijken te verschillen – alsof er in de zorgvuldige opstelling van de stillevens telkens minuscule veranderingen zijn aangebracht – en de terugkerende, (overwegend) vrouwelijke personages met overeenkomstige gevoelens worstelen, behandelen ze uiteenlopende thema's binnen relaties, familiebanden en het gezinsleven. Of het nu gaat over ontrouw, spijt, schuldgevoel, rouw, angst, liefde of verlies, Polak zoekt steeds weer naar het punt waarop een situatie kantelt en onhoudbaar wordt: de angst 'om de confrontatie thuis [...] bang dat er iets is uitgelekt', 'het klapwieken [...] terwijl de duif allang is weggehaald' en het besef 'dat ze [...] weggaan bij hem [...] nooit meer zó dicht zal naderen.' De auteur blijft dicht op de huid wanneer 'wat als'-vragen zich mengen met herinneringen en de (ingebeelde) realiteit.
Het net, de duif en de dood biedt intieme snapshots van het dagelijks bestaan van de personages en de vanzelfsprekende eenzaamheid die daar als een deken overheen ligt, maar waaronder diepgewortelde verlangens onafgebroken sluimeren.
Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!
Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een jong boek' en 'Lees een denkend boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Eline van der Boog
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
