Handboek maakt eenzaamheid op toegankelijke wijze bespreekbaar
Al ver vóór de hoogtepunten van de coronapandemie was eenzaamheid binnen onze maatschappij een steeds groter probleem aan het worden. Het creëren van je eigen levensgeluk, de toenemende digitalisering, het streven naar economische onafhankelijkheid en de verdwijning van de verzorgingstehuizen, hebben ervoor gezorgd dat de samenleving verder is gaan individualiseren. Hoewel eenzaamheid alle lagen van de bevolking treft, blijft het een gevoel dat vaak onzichtbaar is en dus onbespreekbaar blijft. Een slechte zaak, want door het toedoen van allerlei factoren, wordt de kans op een eenzaam bestaan beduidend groter naarmate je ouder wordt. In Hunkeren naar verbinding onderzoekt Joan van Baarle op basis van theorie en praktijk verschillende soorten eenzaamheid.
Mensen zijn sociale wezens. Het gevoel hebben dat je ergens bij hoort, dat je er toe doet en dat je iets bijdraagt zijn enkele belangrijke bouwstenen voor een gelukkig leven. Jonge mensen voelen zich over het algemeen sneller verbonden met de samenleving dankzij school, werk, familie en vrienden. Ze kunnen vrijuit bewegen, zijn vaker gezond en communiceren doorgaans dagelijks. Voor ouderen is het lastiger om zich verbonden te voelen. Ze hebben tegenslagen in het leven geïncasseerd, gaan met pensioen en voelen zich minder nuttig. De mensen in hun omgeving komen te overlijden en hun eigen gezondheid en mobiliteit gaan achteruit. Daarnaast is nog niet iedere oudere vaardig met computers en smartphones als verlengde van hun (weinige) offline contacten. Desalniettemin valt het Van Baarle op dat niet iedere oudere eenzaamheid ervaart. Ook zijn er ouderen die op een succesvolle manier met een eenzaam gevoel kunnen leven.
Van Baarle debuteerde in 2017 met Gevangen in geluid, een verhaal over de strijd van haar dochter Gaby met tinnitus. Ze studeerde politicologie, en werkte tot haar pensioen als leidinggevende in de asiel- en vrouwenopvang. In Hunkeren naar verbinding onderscheidt Van Baarle drie soorten eenzaamheid. Zo krijgen mensen te maken met sociale eenzaamheid wanneer de sociale kring kleiner wordt of de bestaande contacten niet bevredigend genoeg zijn. Emotionele eenzaamheid ontstaat volgens haar wanneer mensen iets missen in hun leven. Bijvoorbeeld het gebrek aan een partner of het verlies van een kind. Tot slot onderscheidt ze existentiële eenzaamheid; sommige mensen dragen immers altijd een bepaalde mate van eenzaamheid in zich, ook als ze omgeven worden door anderen. Hunkeren naar verbinding is opgedeeld in korte hoofdstukken. Om de drie vormen van eenzaamheid in te bedden, maakt Van Baarle gebruik van wetenschappelijke inzichten van onder meer hoogleraar Klinische Neuropsychologie Erik Scherder en hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid Anja Machielse.
Daarnaast wordt Hunkeren naar verbinding gevuld met verhalen van ervaringsdeskundigen en interviews met de auteur zelf over haar eigen strijd met eenzaamheid. Van Baarle benadrukt dat eenzaamheid niet louter als een individueel probleem (van kwetsbare ouderen) moet worden gezien, maar als een maatschappelijke kwestie die bespreekbaar gemaakt moet worden en waar iedereen iets tegen kan doen. Ze kleurt het boek vervolgens met een politieke, filosofische en antropologische kijk op eenzaamheid, en onderstreept de rol van de regering en gemeenten om zingeving en de persoonlijke behoeften van ouderen centraal te zetten. Hoewel de plot een bepaalde mate van herhaling bevat, schrijft Van Baarle zeer toegankelijk en het boek leest als geheel goed weg. Hunkeren naar verbinding is een cruciaal handboek waarin de lezer inzicht krijgt in het signaleren van (de eigen) eenzaamheid, en handvatten krijgt aangereikt om (ook als jongvolwassene) effectief met dit gevoel om te leren gaan.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Eline van der Boog
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
