Gestoorde gevoelens
Sommige romans zijn zo intrigerend dat je bijna vergeet te ademen. Het begrip pagetuner mag dan niet van toepassing zijn op De zwarte brug van de Vlaamse schrijver Erik Vlaminck (1954), het is wel een streekroman waar je telkens naar verlangt.
De zwarte brug gaat over Leo Lenaerts die zich in een gezin van zeven kinderen volstrekt niet kan aanpassen aan een wereld die gekenmerkt wordt door veel veranderingen. Hij vecht tegen het bestaansrecht maar vooral tegen zichzelf. Het gezin woont in een Vlaams dorp, Lillo, dat feitelijk van de kaart wordt geveegd en plaats moet maken voor het havengebied van Antwerpen. Lenaerts ontsteekt veelvuldig in woede, wordt haatdragend en wil gerechtigdheid. In zijn ogen mag Lillo als minutieuze stip op de Belgische landkaart niet verdwijnen. Zijn protesterende stem wordt echter genegeerd en hij ontpopt zich als een rancuneus persoon als hij wordt gedwongen om naar de stad te verhuizen. Zijn intense geborgenheid en hunkering naar vroeger, spelen daarbij in zijn hoofd een dominante rol.
Dat de protagonist Leo Lenaerts met een soms zwaarmoedige instelling terugblikt naar het verleden, het dorp Lillo waar hij is opgegroeid, mag de lezer ondanks de somberheid bekoren. Het mooi neergezet theatrale beeld van Lenaerts is subliem gegoten. Dat de geschiedschrijving voor Lenaerts begint met de watersnoodramp van 1953, is briljant gevonden. Juist de ontberingen van die periode worden door de auteur prachtig weergegeven. Bovendien is het voor Nederlandse lezers ook een herinnering aan die tijd, het wassende water dat zoveel levens eiste.
De verhaallijn is mooi verweven met het Vlaamse leven uit die periode. Het geboortedorp van Lenaerts, onder de rook van de havenstap Antwerpen, wordt langzamerhand van de kaart geveegd. De angst dat Lilllo straks niet meer bestaat, vreet aan hem. Het begrip wanhoop is een rode draad in de roman. Het lot tart hem vreselijk en als een heldhaftige Don Quichot probeert hij het bestaan van het gehucht te verdedigen. Ondanks dat zijn pogingen weerbarstig, nutteloos en soms ongekend dramatisch zijn, blijft hij tegen de ondergang vechten. Hoe bizar het ook mag kinken, Vlaminck heeft op een geraffineerde wijze theatrale momenten ingelast. Zo wordt de lezer in het hoofd van Lenaerts tijdens woedeaanvallen meegesleurd. Dat gaat zover dat je als lezer soms wilt oordelen, of de kant van Lenaerts kiest.
In sommige hoofdstukken wordt sarcastische humor verheven tot een toegestane zonde. Want de hoofdpersoon blijkt onmiskenbaar zijn radeloosheid om te zetten in, zoals de Vlamingen het noemen, pure zotheid. Dat tovert bij het lezen soms een glimlach op het gezicht.
Lenaerts is de zevende jongen op rij in het Vlaamse gezin. Hij krijgt de statige naam, op basis van een artikel in de Belgische grondwet, de naam van de koning. Het is daarom triest dat uitgerekend hij, Leopold Elisabeth Mathilde Lenaerts, als een petekind van de koning, zoveel narigheid en droefheid verzamelt. De slopende jaren van Lenaerts verbloemt hij in de kruistocht tegen autoriteiten niet. Zijn intense vechtlust om Lillo een status aparte te geven, mislukt. Het houdt hem continu in een wurggreep.
Een aantal hoofdstukken in de roman wordt afgesloten met korte nieuwsberichten uit de Belgische krant De Morgen. Ze weerkaatsen feitelijk de soms niet uitgesproken gevoelens van de protagonist Lenaerts. Juist in een desolate omgeving zorgt hij continu voor opwinding en strijd. Hij wordt voor zijn omgeving zelfs als gevaarlijk getypeerd. Zijn vastberadenheid om te vechten voor wat het waard is, heeft uiteindelijk een eruptie van boosheid bij hem losgemaakt. Dat de lezer wordt opgezadeld met zijn grenzeloze frustratie, kan soms afleiden van de daadwerkelijke moraal van het verhaal.
De authenticiteit van Erik Vlaminck blijft superieur. Want wie zijn oeuvre heeft gevolgd en gelezen, weet dat de klasse van Vlaminck vooral zit in de details. De auteur blijft ook een pur sang theaterschrijver die op geen enkele wijze genoegen neemt met het afsnijden van het leesparcours. Tot aan de laatste alinea’s blijft hij consistent. Zijn dialogen marcheren zonder horten en stoten door de bladzijden heen. De fabuleuze woorden, het oer-Vlaamse geschrift soms erg dialectisch, maakt het lezen de moeite waard. Na zijn roman Brandlucht, is De zwarte brug, een uitstekende opvolger.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Harrie Nijen Twilhaar
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
