Rosebud. Ik blijf haar zoeken

“En toen was er… Rosebud”, zo luidt de eerste zin van Dunkel de tweede roman van Cor Gout. Daarboven staat een deel van de tekst van de song Rosebud van The Jezabels. De hoofdpersoon, Dunkel, bevindt zich in een opslagloods in Parijs. Daar liggen allerlei objecten, foto’s en dergelijke die met zijn leven te maken hebben gehad. Wat is de waarde ervan voor hem? Hoe was het vroeger ook weer? Dunkel mijmert over het verleden, put uit zijn herinneringen. Wat mist hij?

Uit het doolhof geraken?
Gout verwijst in het eerste hoofdstuk meteen naar de film Citizen Kane (1941). In de slotscène van die film zie je een grote opslagloods met allerlei spullen die in het vuur gegooid worden. Zo ook een slee met het woord ‘Rosebud’ (Rozenknop), een referentie aan de jeugd van het hoofdpersonage Charles Foster Kane. In de film, geregisseerd door Orson Welles, die ook de hoofdrol speelde, was Kanes laatste woord ‘Rosebud’. (Via deze link kunt u die slotscène zien.)

Dunkel (dat betekent ‘donker’) is op zijn beurt op zoek naar wat Rosebud voor hem betekent. “Ik kan vertellen dat ik de jonge vrouw die verdwaald leek in de pracht die haar omhulde de weg zou willen wijzen naar de uitgang, die zoals bij ieder doolhof samenvalt met de ingang, en die ik kwijt ben geraakt en tot het einde van mijn leven zal blijven zoeken, zodat mijn einde haar begin is, oprijzend uit de ochtendmist het ochtendgloren. Of is het juist andersom: zoek ik het licht na de loods te hebben verlaten en laat ik haar achter in het donker van de opslagruimte?” Ziedaar de queeste van Dunkel, die vervolgens in de loods aan de slag gaat om te proberen uit ‘het doolhof’, aan het donker te ontsnappen. Trouwens een perfect staaltje van de zorgvuldige stijl waarin Gout schrijft.

“Zij zag me niet”
Citizen Kane bleef maar in mijn hoofd zitten toen ik de roman van Cor Gout las en ik zag allerlei verbindingen tussen de roman en die legendarische film. Net zoals in het scenario van de film wordt het leven van Dunkel in flashbacks verteld. Objecten uit de loods zijn aanknopingspunten. Vanuit een wisselend perspectief kijk je naar het leven van Dunkel. Evenals Foster Kane beheerst één ding de zoektocht van Dunkel: Rosebud, in het geval van Dunkel de jonge vrouw die hij in het begin van de roman heeft gezien, maar onbereikbaar bleef. “Ik knikte naar haar. Zij zag me niet.” Bij Kane was het de slee uit zijn jeugd.

Citaten
Gout vertelt het verhaal op een bijzondere wijze. Ieder hoofdstuk begint met een citaat uit een songtekst, een strofe uit een gedicht, een filosofische bespiegeling. Naast Nietszche, Baudelaire, John Keats kom je Freddy Quinn, John Lydon en Richard Tauber tegen. Ieder citaat zegt meteen iets over de inhoud van het hoofdstuk. Zo maar een voorbeeld. Zesmaal staat de zin “Come on stick with me, baby” van Robert Plant en Alison Kraus afgedrukt. Het gaat in dit hoofdstuk over hoe Dunkel zich kan bevrijden uit de opslagruimte. Schrijven is het makkelijkste en daarna tekenen. Hij tekent een herinnering aan Gare du Nord waar hij als vijfjarige betoverd werd door een vrouw van een jaar of twintig. Onbereikbaar. De tekening van Gout staat erbij.

Story of his life
Gout neemt je mee in het leven van Dunkel. Omdat het verhaal in de ik-vorm is geschreven waan je je in het hoofd van het hoofdpersonage. Zo vindt Dunkel in een laatje zijn geboortekaartje. Zijn naam is dezelfde als die van zijn overleden vader, die een gerespecteerd zakenman was en de programmering van een muziekclub voor zijn rekening nam. “Mijn vader was een verhalenverteller.” Dunkel begrijpt op een gegeven moment de improvisaties op de piano van zijn vader: “De muziek van zijn voorbeelden vormde het grondmateriaal voor zijn sprongen, wendingen en variaties op de thema’s van zijn verhaal. De muziek was ‘een’ verhaal, zijn inbeslagneming daarvan was ‘zijn verhaal’. Zo heb ik het begrepen en jaren later toegepast op mijn eigen verhalen, teksten en muziek. Ik begon te begrijpen dat ik meer op mijn vader was gaan lijken dan ik ooit voor mogelijk had gehouden.”

Dunkel maakte deel uit van de elektrische band Vichy Fichu. Hij vertelt over zijn ontmoetingen met musici als Howard Devoto van Magazine, John Baine, een ranting poet, vindt een doos met tastbare herinneringen aan tournees en optredens. De naam van de band staat ook voor iets anders. Het betekent ‘Vichy Verdomd’ en verwijst naar het Vichyregime van maarschalk Pétain. Die had tijdens de Tweede Wereldoorlog de macht in de ‘vrije zone’ in het zuiden van Frankrijk. Hij collaboreerde steeds sterker met de Duitsers, hoewel men na de oorlog aanvankelijk daar heel anders tegen aankeek. Vichy-Frankrijk houdt Dunkel erg bezig. Wat gebeurde er, hoe zat het met het antisemitisme bij de Fransen in Vichy, hoe dachten zijn ouders erover? Het wordt voor hem in feite het symbool hoe macht corrumpeert en hoe machtsverhoudingen werken. Dat geldt niet alleen voor de politiek maar ook voor het gezin (de relatie met zijn vader bijvoorbeeld), school, relaties die je aangaat. Het is een belangrijk thema in de roman.

Complexiteit
Je moet de roman van Gout ‘proeven’. Nippen aan ieder hoofdstuk door het citaat op je in te laten werken, door op zoek te gaan naar wat er achter de tekst schuilt. Pas dan ga je echt genieten van deze roman. Alle elementen in het verhaal of het nu verwijzingen naar films, literatuur, filosofische beschouwingen, (muziek)geschiedenis, politieke keuzes zijn, vormen als het ware een legpuzzel. Rosebud is het enige puzzelstukje dat ontbreekt om voor Dunkel de zin van het leven compleet te maken. Maar of hij dat puzzelstukje vindt?

Citizen Kane bleef maar door mijn hoofd spoken nadat ik de laatste pagina van Dunkel had gelezen. Gout begint zijn roman zo nadrukkelijk met deze film in zijn roman. Thema’s als macht, de invloed van de media, de persoonlijke isolatie/eenzaamheid (Dunkel die in de loods zit) en de zoektocht naar de liefde zijn allemaal thema’s die zowel in de film als de roman terugkomen. Zowel Charles Foster Kane als Dunkel missen een relatie. Wat je leven echt zin geeft zijn niet alle materiële dingen om je heen (de spullen in de loods), maar wie je bij je hebt: Rosebud! Volgens mij draait Dunkel hierom. Dunkel: “Was mijn zoektocht door mijn doolhof van boeken, platen, brieven en objecten niet een zoektocht naar haar?”

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

Leesadvies voor jongeren
Een pittige roman, die je niet zomaar eventjes leest. Bijzondere structuur, heel origineel verhaal. Literatuur, muziek, film, filosofie vormen elementen in een verhaal waarin Dunkel zijn leven overdenkt. Mooie verbinding naar de film Citizen Kane.