Meer dan 6,2 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

De fascinerende wereld van de zintuigen

Marc Couwenbergh 02 maart 2023
'Een immense wereld' van de van oorsprong Maleisische wetenschapsjournalist Ed Young zou verplichte kost voor elk mens moeten zijn. Immers, het maakt voor een groot publiek duidelijk dat de evolutie een veel meer gevarieerde wereld heeft opgeleverd dan we denken. Sinds Aristoteles gaan we er vanuit dat de mens vijf zintuigen heeft om de wereld om hem heen, zijn 'umwelt' te ervaren. En we denken dat de dieren in diezelfde 'umwelt' leven, omdat ze ook diezelfde zintuigen zouden hebben. Al is het wel duidelijk dat veel van hen beter kunnen ruiken dan wij. Echter filosofie en wetenschap leren in de laatste decennia dat sommige diersoorten beschikken over heel andere zintuigen en dat bovendien de hokjesindeling van zintuigen lang niet altijd rigide is. Young neemt zijn lezers mee langs tal van onderzoeken naar hoe en welke zintuigen bepaalde diersoorten gebruiken. En dan gaat er inderdaad een immense wereld open. Op basis van moderne wetenschap blijkt dat de evolutie vaak resulteert in fascinerende magie. In de woorden van Young: "De wereld waarnemen via andere zintuigen is pracht vinden in vertrouwdheid, en het heilige in het alledaagse. Wonderen bestaan in een achtertuin waar bijen de elektrische velden van een bloem meten."

Maar 'Een immense wereld' dat bijna 400 pagina's telt, vergt wel doorzettingsvermogen van de lezer. Zeker omdat je niet ontkomt aan ingewikkelde processen uit de biologie, chemie en neurologie. Maar Young is een geroutineerde wetenschapsjournalist die weet hoe hij zijn lezers moet leiden door een woud van wetenschappelijke termen en conclusies die elkaar soms ook tegenspreken. Zijn opbouw is methodisch als in een schoolboek. Elk hoofdstuk behandelt in principe één zintuig en sluit altijd af met een paar regels die je nieuwsgierigheid prikkelen omdat het zintuig van het volgende hoofdstuk nog verbazingwekkender zal zijn. En dat is het. Zo komt aan bod de vraag of vissen pijn hebben en lees je ook waarom mensen zichzelf niet kunnen kietelen. Minder frivool is de constatering dat door toedoen van de mens niet alleen het klimaat alarmerend snel verandert, maar ook de zintuigen van grote en kleine levende wezens dusdanig worden verstoord dat hun overleven op het spel staat. Bij alle ontdekkingen door wetenschappers over fascinerende zintuigen van dieren is het wel raadzaam je te blijven realiseren dat er nog altijd geen antwoord is op de vraag die filosoof Thomas Nagel stelde in 1974. Namelijk: "Hoe is het om een vleermuis te zijn?" Nagel stelt dat de wetenschap de fout ingaat als men fysieke processen in hersenen gelijkstelt aan de geest. Al weten we nu hoe een vleermuis zijn wereld waarneemt; we kunnen nooit weten hoe een vleermuis zich voelt.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Marc Couwenbergh

Gesponsord

Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.

Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.

Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.

In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips

Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips

Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips

Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips

Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.

De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips

Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips

Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips

Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips

Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips

Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips

Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips

Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips

In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips

Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips

Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.

Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips

Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips

Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.

In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips

Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.

Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips