Opmerkelijke overeenkomsten in opvattingen over seks in de Renaissance en nu

Seksualiteit is iets waaraan historici veelal voorbijgaan. Historica Marlissa den Hartog maakte het echter tot haar onderwerp. Aan de Universiteit van Leiden promoveerde ze op de seksuele gedragsregels in het Italië van de Renaissance. Van haar proefschrift is nu een boek gemaakt voor een breed publiek: 'Seks in de Reniassance'. De ondertitel 'Standjes en standpunten in de tijd van Da Vinci (en wat we daar nu van kunnen leren)' weerspiegelt de mix van voyeurisme en populaire wetenschap dat ten grondslag ligt aan dit boek met op de cover een zwart-wit foto van een detail van een omstrengeling van twee lichamen, zoals we die kennen uit de beeldhouwkunst van de Renaissance.
Den Hartog onderzocht zeven clichés over seks, met o.a. 'size matters' en 'nee betekent ja', om in evenveel, makkelijk leesbare, hoofdstukken te laten zien dat 500 jaar geleden in Italië de opvattingen over seks opmerkelijke overeenkomsten vertoonden met die van vandaag. Al had men toen ook ideeën over hoe lichamen van vrouwen en mannen functioneerden op seksueel gebied, die nu volstrekt achterhaald zijn door de wetenschap.
Haar opvallendste conclusie is dat er in de Italiaanse renaissance al stemmen waren die benadrukten dat de regels van de seks vooral bedacht en bewaakt werden door mannen. Ze verwijst naar een debat over de positie van de vrouw dat aangeduid wordt als de querelle des femmes dat vanaf de vijftiende eeuw werd gevoerd. Dit debat gaf tegenwicht aan de gangbare opvatting dat vrouwen inferieur waren aan mannen.
Den Hartog komt tot haar inzichten door, zoals elke historicus moet doen, schriftelijke bronnen te raadplegen. Dat zijn voor haar naast traktaten uit het genoemde debat, vooral ook literaire bronnen als ridderromans waarin bepaalde gedragingen op seksueel gebied door de romanpersonagers worden veroordeeld of juist verdedigd of gepromoot. Maar ook theologische geschriften als rechtbankverslagen geven inzicht in welk seksueel gedrag aanvaardbaar was, of niet. En net als nu lopen de meningen daarover sterk uiteen, maar opmerkelijk is dat de argumenten in 500 jaar nauwelijks anders zijn geworden.
Aan het boek is, zoals het een proefschrift betaamd een lange lijst van bronnen toegevoegd, veelal in het Italiaans, dus maar weinig lezers zullen daarmee verder komen. Waar de lezer meer aan gehad zou hebben, is een register van de belangrijkste auteurs. Regelmatig keren dezelfde auteurs terug in het verhaal van Den Hartog en vaakt merkt ze dat ook op, maar is het zoeken naar waar een eerdere uitspraak aangehaald staat.