Niemand kan de pijn van de njai’s voelen…
Dido Michielsen schreef diverse non-fictie boeken, in 2019 verscheen haar eerste ‘fictie-boek’, haar debuutroman 'Lichter dan ik'. Zij won hiermee de Nederlandse Boekhandelsprijs in 2020.
Wat zeker zo interessant is dat Michielsen zelf af stamt van een njai, een bijvrouw van een Hollandse man in Indië.
Het meeste in dit boek is fictie. Maar uit documenten van haar moeder heeft ze de naam gebruikt van de man met wie deze betovergrootmoeder kinderen kreeg: Rudolph Gey van Pittius. En dat hun dochters Pauline en Louisa geadopteerd werden door Arnoud van Boekhout die aan zijn adoptiekinderen de verfranste achternaam d’Arnaud van Boeckholtz gaf. Die twee dochters zijn in de officiële archieven teruggevonden. Louisa is de moeder van de opa van de schrijfster.
Er is een enorme research aan dit boek vooraf gegaan.
Dit boek schetst de verhouding die er was rond het einde van de 19e eeuw tussen de Nederlanders en de oorspronkelijke bewoners van Jokja. Als meisje had je daar gen enkel recht. Je werd uitgehuwelijkt, je was dan de bediende van je echtgenoot, je moest onderdanig zijn aan hem. Vaak was je de zoveelste echtgenoot.
Of je werd njai van een Belanda, een blanke. Je werd huishoudster, bediende, minnares, lustobject van je toean, zonder enig recht.
De njai was zijn bezit, ze kon worden ingeruild, vergokt, misbruikt … je stelde als njai niks voor.
De gelukkige relaties tussen njai en toean waren op één hand te tellen.
Toch hebben we het verhaal wel aan een dergelijke gelukkige relatie te danken, zoals in “Ik ben de penoelis” te lezen staat. Tjanting is de schrijfster, degene die het verhaal optekent dat Isah haar influistert. Ondertekening met naam Tjanting Wiggers, plaats en datum geven een zweem van echtheid, alsof het een reëel document is.
Piranti, de hoofdpersoon ( later Isah genoemd) weet zich te bevrijden uit de ijzeren klem van traditie, normen en waarden binnen haar leefgemeenschap. Op het moment dat ze door haar moeder wordt uitgehuwelijkt, trekt ze haar eigen plan. Ze wil een blanke man aan de haak slaan, maar haar voorstelling van zaken is wel erg naïef. Ze vindt inderdaad een Belanda, die haar met respect behandelt, alleen zo lang het hem uitkomt! Zoals veel njai’s overkomt, bij vertrek van haar toean naar Nederland om te trouwen… dan wordt hun kleine huishouden (vrouw met twee meisjes) ‘luchtigjes’ opgezegd.
Njai’s kunnen echter niet naar hun ‘groot-familie’ terug, ze zijn uitgestoten.
‘Gelukkig’ een bevriend echtpaar ‘neemt de kinderen over!’ Ze adopteren hen met een iets andere familienaam. Het klinkt gruwelijk, maar zo worden ze geen bastaardkinderen, ze worden officieel ingeschreven.
Piranti (Isah) mag Baboe Anak (kindermeisje) worden van de twee zoontjes van het echtpaar en haar eigen twee meisjes... Op voorwaarde dat de meisjes nooit te weten komen dat zij hun moeder is.
Piranti weet zich geen raad. Op een nacht verschijnt als een schim haar overleden moeder achter haar. Moeder fluistert dochter levensmoed in:
“… Sta rechtop… Laat je niet terneer slaan… je bent geen njai… je bent geen moeder… maar je moet nog altijd over twee meisjes waken… Niet Bang Zijn… Djangan Takoet…“ (p.191)
Isah blijft weinig leed bespaard. Ze wordt ‘over gedaan’ aan een andere familie ver in het binnenland. Niet alleen haar kinderen worden haar afgenomen, ze wordt als een stuk gereedschap doorgegeven aan de ‘volgende’,
‘… Ik was geen slavin… ik was een buffet…”(p.218)
Hier vlucht zij weg. Zij gaat op zoek naar haar dochters.
Een ontroerend verhaal. Onthutsend om te lezen dat ze haar kinderen moet afstaan, dat ze op geen enkele manier meer contact met hen mag maken.
Het is geschreven in een vlotte stijl, het leest gemakkelijk, je wordt het verhaal ingetrokken en leeft intens mee met Isah.
Er zijn zoveel vrouwen als Isah,
zoveel njai’s als zij,
zoveel moeders die hun kind(eren) moeten afstaan’
zoveel njai’s die naamloos zijn
zoveel njai’s die een lichter gekleurd nageslacht hebben
lichter dan zij
Dit boek geeft al deze vrouwen een stem!!
4 sterren
Reageer op deze recensie
Meer recensies van marijke
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
