Niet langer aan het zicht onttrokken… de omstander!
“Ik kan echt niet geloven dat … tot zoiets in staat is!”
“Ze moeten … heel langzaam met een roestig mes …. ”
“Wat kan er in iemand omgaan dat … zoiets doet.”
In tweede instantie is er soms nog een beetje aandacht voor het slachtoffer, ook in diverse varianten:
“Wat erg he? Tja, het slachtoffer heeft uiteindelijk levenslang!”
“Het is ook wel een beetje een dramaqueen, he?”
“Sorry, ik kan niet zo goed tegen zulke verhalen, kunnen we ergens anders over praten?”
Dit boek zet een derde partij in de schijnwerpers, dat is de omstander. Dat zijn degenen waarvan bovenstaande citaten afkomstig zouden kunnen zijn. Ik wil nu niet teveel van het verhaal prijsgeven, maar als kind was de schrijfster zelf een van die omstanders. Het slachtoffer was Lenneke, een jong meisje, dat zowel door volwassenen als door kinderen werd ontweken, in die tijd ook door de schrijfster. De dader was haar opa, een kille man vol bijbel citaten, waardoor het voor mij opeens erg dichtbij kwam. Het verhaal is heftig, maar boeiend en goed op papier gezet, warm en invoelend. Erg herkenbaar voor wie er mee te maken heeft gehad.
Maar de schrijfster wil vooral een boek schrijven over omstanders, zoals zij dat zelf ooit was. Daarom zoekt ze weer contact met Lenneke, het slachtoffer van lang geleden. Gaandeweg komt er steeds meer naar boven, Lenneke was niet het eerste slachtoffer. Terwijl de geschiedenis zich ontvouwd, komen er, behalve eerdere slachtoffers, ook steeds meer omstanders in beeld. Als slachtoffer krijg je al snel een een-dimensioneel beeld van omstanders, vaak zie je immers alleen wat het meeste pijn doet, de desinteresse. Zodat je niet veel verder durft te kijken.
Maar er is echt veel meer, in het verhaal pelt de schrijfster op allerlei manieren de onderliggende lagen af. Er is groepsdruk, verwarring en onervarenheid, zoals bij het pubermeisje dat de schrijfster ooit was. Soms is er een onterecht schuldgevoel, zoals bij de broer van Lenneke. Soms is er geduld en betrokkenheid, zoals bij Nora, een vriendin. Soms is er ook doodgewone onwetendheid. Akelig invoelbaar is bijvoorbeeld het ongeloof van Tamara “Maar wist je het dan echt niet?”. Het antwoord is ontnuchterend, Nelis had er echt geen idee van. Zodra hij het weet is hij er ook voor haar en de andere slachtoffers, steunend, zelfs beschermend waar mogelijk. Uiteraard ontwijken de meeste omstanders alles, of sluiten het slachtoffer buiten. Maar, zoals de schrijfster benadrukt, dat is zelden uit onwil, meestal is het een combinatie van ongemak en onhandigheid. Als slachtoffer is het helaas, zeker als kind, vrijwel onmogelijk om omstanders over dat ongemak en die onhandigheid heen te helpen.
Daarom wordt daar na afloop van het verhaal uitgebreid bij omstanders stilgestaan, met uitleg, wat omstanders van goede wil kunnen doen of juist niet moeten doen. Niet weglopen, maar stil blijven staan en luisteren. Zonder dat je daarbij je eigen emoties centraal stelt. En durf advies te vragen, bijv. bij CSG.
Het boek hielp mij mijn een-dimensionele beeld van omstanders bij te stellen. Uiteindelijk zijn het gewoon mensen, in allerlei variaties, mensen met of zonder gevoel. Kortom mensen zoals jij en ik.
Dank je wel Rinke, dank je wel Lenneke!
Reageer op deze recensie
Meer recensies van PaulVanDukenburg
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
