Tegen de stroom in

Pjotr van Wijk, een oer-Hollandse jongen uit Nieuwegein, komt er tijdens zijn pubertijd achter dat hij zich wil bekeren tot de islam. Zijn transformatie wordt bekroond met de toetreding tot de kring van zijn nieuwe levensgenoten op het Utrechtse Kanaleneiland en een bijpassende nieuwe voornaam: Bilal. Hoewel zij eerst trouw naar de moskee gaan, vervalt de groep al snel in ‘huiskamergesprekken’ waarin de leden hun levensfilosofie bespreken.  

Tegelijkertijd loopt Mohammed El Amrani (hoewel hij liever Mo wordt genoemd) zijn ronde in de buurt waar hij is opgegroeid. Na zijn studie Literatuur in Manchester is hij gerekruteerd als AIVD’er, waar hij zich binnen de dienst bezighoudt met het volgen van potentiële doelwitten voor de Nederlandse staat. Zijn nieuwe opdracht zorgt voor een confrontatie met zijn status als moslim, hoewel hij al lang geleden afscheid heeft genomen van dit etiket dat als een vervelende sticker aan hem blijft plakken. Tien jaar na de moordaanslag op Theo van Gogh staan radicaliserende moslims hoog op de agenda van de veiligheidsdienst. Mo komt op het spoor van een netwerk waardoor hij dichter bij zijn eigen verleden komt dan hij ooit voor ogen had kunnen hebben.  

Patrick Pouw slaat spijkers met koppen in zijn debuutroman De terugkeerling door radicaliserende moslims lijnrecht tegenover de veiligheidsdienst AIVD te zetten en daarmee de actualiteit op te zoeken. Eerder schreef hij het non-fictie boek Salaam! waarvoor hij een jaar onder orthodoxe moslims verkeerde door zich als student aan te melden bij een islamitisch instituut voor Educatie & Opvoeding.

De auteur voorziet zijn verhaal van veel Arabische termen, waardoor in eerste instantie een spoedcursus Arabisch nodig lijkt te zijn voor de lezer. Het geeft het verhaal echter wel kleur in de hoofdstukken waarin de verborgen cultuur van radicaliserende moslims op een fascinerende manier wordt beschreven.  

Ze dachten allemaal dat ze continu in het vizier werden gehouden, in zekere zin hoopten ze daar zelfs op, want dat gaf glans aan hun doffe aardse bestaan dat één groot toelatingsexamen was voor het heerlijke hiernamaals dat ze – insjallah – ooit mochten betreden.

De roman zoekt tevens de confrontatie tussen twee werelden op die regelmatig wordt beschreven in de krantenkoppen. De wereld van Mo die wordt getekend door een onverwerkt verleden, waardoor de hang naar de fles eerder een noodzaak dan een voorwaarde is. Daarnaast de wereld van Bilal, die daarin op zoek is naar een nieuwe identiteit en bijval vindt bij zijn nieuwe moslimbroeders. De botsing tussen deze twee werelden is daardoor des te heviger.  

De terugkeerling is een roman die de nuances aangeeft van de tegenbeelden binnen onze huidige maatschappij. De rasechte Nederlander die vervalt in meeloopgedrag van radicaliserende moslims en de allochtoon die zich distantieert van zijn status. Een grimmige roman die de stigmatisering over fundamentalistische moslims doorbreekt.