Slachtoffers zijn geen daders
Deze pijnlijk persoonlijke en gedegen gedocumenteerde ‘graphic memoir’ over seksueel misbruik is een slag in het gezicht van al wie vandaag nog altijd verkrachting en ander seksueel geweld in de schoenen van de slachtoffers schuift.
Soul Food Comics uit Nijmegen is een geëngageerde uitgeverij die met een nog erg klein fonds moedig aan de weg van de morele verheffing timmert. Na Supercrash, een verhelderende en onthutsende graphic novel over de graaicultuur, is het oorspronkelijk in eigen beheer uitgegeven Becoming Unbecoming van de anonieme Britse auteur Una weer zo’n boek dat zijn lezers een geweten schopt en dat verplichte schoollectuur zou moeten zijn.
Niet dat dit geïllustreerde pamflet voor iedereen altijd even gemakkelijk te lezen is. De keuze van Una om haar verwerking van een verkrachting (toen ze godbetert 10 was) grafisch te ‘verluchten’ maakt het onderwerp zeker toegankelijker, maar het blijft een flinke brok om te behappen. Verwacht hier geen spannende plot of een chronologische vertelling. De kunstenares, die jaren geleden hieraan begon als een soort therapeutisch dagboek, gaat vooral anekdotisch en fragmentarisch te werk en bombardeert de lezer met beschouwingen en grafische metaforen. Voorbeelden daarvan zijn het beeld van de vlinder voor het veranderende lichaam, of de lege spreekballon voor het onzegbare, dat dan ook nog eens als een loodzware last een heuvel op gedragen wordt.
De auteur trekt een parallel tussen de omgang met slachtoffers van seksueel geweld en de Yorkshire ripper. Toen Una, die opgroeide in Yorkshire, in 1975 door een volwassen man verkracht werd en de rest van haar jeugd voor slet uitgemaakt zou worden, sloeg de pas in 1981 opgepakte Peter Sutcliffe voor het eerst toe. De seriemoordenaar zou in die periode twaalf vrouwen vermoorden. De zaak van de Yorkshire ripper is een schoolvoorbeeld van slecht speurwerk. Maar liefst negen keer is de man ondervraagd in die periode, maar nooit als verdachte bestempeld.
Dat Sutcliffe, een schijnbaar brave huisvader, zo lang ongehinderd kon moorden, is vooral te danken aan hoe over zijn slachtoffers werd gedacht. De belangrijke getuigenis van een aan een moordpoging ontsnapt meisje van 14 werd niet ernstig genomen omdat zij volgens de politie niet strookte met het type slachtoffers van de ripper. Vanaf het eerste dodelijke slachtoffer, dat in haar eentje naar de pub was geweest (onbetamelijk!), was men ervan overtuigd dat de moordenaar het uitsluitend op prostituees of vrouwen van lichte zeden gemunt had – vandaar zijn bijnaam. Alle aanwijzingen die niet pasten in deze denkpiste werden veronachtzaamd.
Maar zo kregen de slachtoffers een etiket van mededaderschap: het was grotendeels ‘hun eigen schuld’. Hadden ze maar niet…, dan was het hen nooit overkomen. In die tijd werden – in alle ernst – vrouwen en meisjes opgeroepen thuis te blijven. Eigenlijk, zo vindt Una, had men de mannen, de daders, moeten oproepen thuis te blijven. Al is thuis blijven ook geen goed idee, zo stelt de auteur, want de meeste gevallen van seksueel geweld vinden thuis plaats. Alle vrouwen samen in een grote kluis opsluiten zou nog de beste oplossing zijn, schertst ze.
Ook slachtoffers van seksueel geweld krijgen nog al te vaak het etiket deels schuld te hebben aan wat hen overkwam. De vergelijking met de zaak van de Yorkshire ripper, die zo dicht bij Una als jong meisje zijn gang ging, is een sterk middel om die boodschap over te brengen. Ontaard verklaard is tekentechnisch geen meesterwerk, maar de auteur weet haar beelden goed te kiezen. Zo zijn de fictieve portretten van twaalf vrouwen op het einde van het boek, zoals ze zich voorstelt dat die vandaag eruit zouden zien als hen niets overkomen was, een krachtig slotbeeld. Door nergens het geweld in beeld te brengen, maakt ze duidelijk hoe alledaags het is. Het boek is confronterend en hard, maar nergens belerend of saai. Una doet haar lezers nadenken, maar gunt hen ook rustpauzes. Een must read, ook voor niet-stripliefhebbers.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Koen Driessens
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
